Max von Laue Hayatı, Kimdir, Eserleri, Hakkında Bilgi
LAUE, Max von (1879-1960)
Alman fizik bilgini. X ışınlarının ve kristallerin yapısına açıklık kazandıran buluşuyla 1914 Nobel Fizik Ödü-lü’nü kazanmıştır.
Max Theodor Felix von Laue 9 Ekim 1879’da Koblenz kenti yakınlarındaki Pfaffendorf’ta doğdu, 24 Nisan 1960’ta Berlin’de öldü. 1898’de Strasbourg Üniversitesi’nde fizik öğrenimine başladıktan bir yıl sonra Göttingen Üniversitesi’ne, daha sonra Berlin Üniversitesi’ne geçti ve 1903’te bu üniversiteden doktora derecesini aldı. 1905’te Berlin Universitesi’nde Max Planck’m asistanı olarak çalışmaya başladı. 1909’da doçentliğe yükseltildi ve bu üniversiteye bağlı Kuramsal Fizik Enstitüsü’nde görevlendirildi. 1912’de Zürich Universitesi’nde yardımcı profesörlüğe, 1914’te de Frankfurt Üniversitesi’nde profesörlüğe getirildi. I.Dünya Savaşı sırasında Würzburg’da askeri iletişim tekniklerinin geliştirilmesi için çalıştıktan sonra, 1919’da Berlin Üniversitesi’nde ders vermeye başladı ve Kaiser Wilhelm Fizik Enstitüsü’ nün yöneticiliğini üstlendi. 1932’de Alman Fizik Kurumu’nun başkanlığına seçilen Laue, bir yıl sonra Hitler’in iktidara gelmesiyle Naziler’in bilim adamları üzerinde uygulamaya başladıkları baskılara karşı direnen ve “Yahudi bilimi” olarak adlandırılan görelilik kuramına yönelik suçlamalar karşısında Einstein’ı ve kuramını savunan bilim adamlarının önderliğini yaptı. 1943’te, o sıralarda Heisenberg’in başkanlığında askeri amaçlı araştırmaların odağı durumuna gelen Kaiser Wilhelm Fizik Enstitüsü’nden uzaklaşmak için emekliye ayrıldı. Savaş sonrasında, Nazi yönetimi altında etkinliğini büyük ölçüde yitirmiş olan Alman bilimsel kuruluşlarının yeniden canlandırılmasını amaçlayan çalışmaların öncülüğünü yapan ve 1951’de Berlin’deki Max Planck Fiziksel Kimya Araştırma Kurumu’nun yöneticiliğini üstlenen Laue, bir trafik kazası sonucu yaşamını yitirdiğinde seksen bir yaşındaydı.
Laue 1912’de, Münih Üniversitesi’nde optik alanında araştırmalar yaparken, bir doktora öğrencisinin ışığın kristal yapı içindeki yayılımı üzerine hazırladığı tezden esinlenerek, X ışınlarının kristallerdeki davranışıyla ilgilenmeye başladı. O yıllarda X ışınlarının ve kristallerin yapısına ilişkin bilgiler, doğruluğu henüz kanıtlanmamış birtakım varsayımlardan oluşuyordu. X ışınlarının çok kısa dalgabo-yundaki elektromanyetik ışımalar olduğu, kristallerin ise moleküllerin düzenli ve bakışımlı biçimde dizilmesiyle oluştuğu varsayımlar henüz doğrulanmamıştı. Laue, bu varsayımlardan her ikisinin de doğru olması durumunda, moleküller arası uzaklığı X ışınının dalgaboyunda olan bir kristalin, molekülleri arasından geçen X ışınını kırınıma uğratacağım öne sürdü. Aynı yıl Münih Üniversitesi’nde X ışınıyla gerçekleştirilen deneyler sonucunda, bakır sülfat kristalinin kırınım deseninin elde edilmesiyle kuramının doğruluğu kanıtlandı. Sonraki yıllarda Laue, atomlar arası etkileşimleri de içeren dinamik bir yapı kazandırdığı kuramını, yeni keşfedilen elektron kırınımını da kapsayacak biçimde genişletti.
Görelilik kuramının en inançlı savunucularından olmakla birlikte, kuvantum kuramının geliştirilmesi çalışmalarına katılmayan ve “Kopenhag Okulu”nun görüşlerine kuşkuyla bakan, Laue’nin, kendisine 1914 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandıran bu buluşu çok kısa sürede, fizik ve kimyanın önemli bir dalını oluşturan yapısal çözümlemenin gelişimini başlattı. Hemen ardından da baba oğul Bragg’lar, X ışını tayf ölçüm yöntemleriyle kristallerin atom ve molekül yapılarını açıklamayı başararak, Laue’nin açtığı yolda çağdaş katı hal fiziğinin temellerini attılar.
• YAPITLAR (başlıca) Gesammelte Schriften und Vortrâge, (ö.s.), 1961, (“Toplu Yazılar ve Konuşmalar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi