Maurice Merleau-Ponty Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

MERLEAU-PONTY, Maurice (1908-1961)

Fransız, düşünür. Varoluşçu felsefe alanında yaptığı çalışmalarla, öznellik ve algı kuramlarıyla tanınmıştır.

14 Mart 1908’de Rochefort-sur-mer’de doğdu, 3 Mayıs 1961’de Paris’te öldü. Louis-le-Grand lisesini bitirdikten sonra 1926’da Ecole Normale Superieure’a girdi. 1931’de felsefe alanında öğretim görevlisi olma hakkını elde etti. Kendi okuduğu okulda ve liselerde felsefe öğretmenliği yaptı. 1941’de, yükseköğrenimi sırasında tanıştığı Sartre’la birlikte, Nazi işgaline karşı Özgürlük ve Sosyalizm adlı direniş grubuna katıldı. 1945’te Lyon Üniversitesi’nde profesör oldu. Aynı yılın Ekim ayında Sartre ve Simone de Beauvoir ile birlikte Les Temps modemes dergisini yayımlamaya başladılar. 1950’de psikoloji ve felsefe profesörü olarak Sorbonne Üniversitesi’ne çağrılan Merleau-Ponty, iki yıl sonra College de France’ta felsefe kürsüsü başkanlığına atandı.

Bir filozof ve felsefe öğretmeni olduğu kadar döneminin entelektüel yaşamına etkin biçimde katılan, estetikten siyasete kadar birçok konuyla yakından ilgilenen Merleau-Ponty, Heidegger’in varoluşçuluğundan, Husserl’in görüngübiliminden ve geştalt psikolojisinden etkilenmiştir. 1942’de yayımlanan ilk kitabı La structure du comportement’da (“Davranışın Yapısı”) doğa ve bilinç arasındaki organik, psikolojik ve toplumsal ilişkiyi anlamanın yolu üstünde durmuş, insanın ve doğanın salt usla kavranamayacağını öne sürmüştür. Deneysel psikolojiyi, özellikle de John Watson’un benimsediği davranışçılığı eleştirmiş, zihinselle fiziksel arasındaki ayırımı ele almıştır. En önemli yapıtı sayılan Phenomenologie de la perception ’ da (“Algının Görüngübilimi”) “yaşanan” ve “algılanan” dünya üstünde durarak genel bir insan öznelliği kuramı oluşturmaya çalışmış, algının çapraşık niteliği ve algı yoluyla nesnelerin tümüyle kavranılamayaca-ğını vurgulamıştır. Algının beden yoluyla gerçekleştiğini, bedenin insanın dünyaya ilişkin yönelimlerinin bir aracı olduğunu ve her şeyi kendi dünya deneyiminden geçirerek kavradığını öne süren Merleau-Ponty’e göre, ne deneysel psikoloji ne de idealist felsefe “yaşanan” dünyayı açıklayabilir. Ona göre deneysel psikoloji, deneyimi bütünlüğünden koparır, doğa bilimlerinin doğayı açıklaması gibi açıklama yanılgısına kapılır; idealist felsefe ise dünyayı bilincin içine kapatır. Özgürlüğün insan bilincinde içkin olduğunu düşünen Merleau-Ponty, insanın seçimlerini, önceden kolektif olarak kabul edilmiş olan anlamlar dünyasının etkilediğini belirtmiştir.

1947’de yayımlanan ilk siyasal felsefe yapıtı Humanisme et terrenr’de (“Hümanizm ve Terör”) Marxizm’i kendi öznellik ve tarih anlayışı açısından yeniden değerlendirdi. Bu sırada, bir süredir, felsefi görüşleri bakımından uzaklaştığı Sartre’la dostlukları da sona erdi ve Les aventures de la dialectique’de (“Diyalektiğin Serüvenleri”) Sartre’ı “ultrabolşevik-likle” suçlayarak, Mancizm’in kuramsal olarak yozlaştırıldığını öne sürdü.

İlk kitabından başlayarak temel ilgi odağı algı sorunu olan Merleau-Ponty, yaşamının sonlarına doğru daha önce algıya verdiği birincil önemi, dilin rolüne tanımıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): La structure du comportement, 1942, (“Davranışın Yapısı”); Phenomenologie de la per-ception, 1945, (“Algının Fenomenolojisi”); Humanisme et terreur, 1947, (“Hümanizm ve Terör”); Sens et non-sens, 1948, (“Anlam ve Anlamsız”); Les aventures de la dialectique, 1955, (“Diyalektiğin Serüvenleri”); Signes, 1960, (“İmler”); Le visible et l’invisible, (ö.s.), 1964, (“Görülür Olan ve Görülmez Olan ”).

•    KAYNAKLAR: A.Rabil, Merleau-Ponty: Existantialist of the World, 1967; A.Waehlens, Une Philosopbie de L’ambiguite: L‘Existentialisme de M.Merleau-Ponty, 1951.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi