Mario Soares Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

SOARES, Mârio (1924)

Portekizli siyaset ve devlet adamı. 1976-1978 arasında başbakanlık yapmış, 1983’te yeniden başbakan olmuştur.

Mârio Alberto Nobre Lopes Soares 7 Aralık 1924’te Lizbon’da doğdu. Babası 1910’da ülkede kurulan ilk cumhuriyet hükümetinde bakanlık yapmış, Mayıs 1926’da askeri bir darbeyle cumhuriyet yönetimine son verilmesinden sonra muhalefete geçmiş bir eğitimciydi. Mârio Soares Ekim 1942’de girdiği Lizbon Üniversitesi’nde, antifaşist öğrenci örgütlerinde etkinlik gösterdi. 1946’da değişik muhalefet örgütlerinin oluşturduğu MUD’nin (Movimento Unidade Democratica-Birleşik Demokratik Hareket) gençlik örgütünün kurucuları arasında yer aldı. Bu tarihten örgütün yasadışı ilan edildiği 1948’e değin merkez komite üyeliğinde bulundu. 1951’de Lizbon Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ni bitirdikten sonra, aynı üniversitede beş yıl süreyle hukuk öğrenimi gördü. Ardından Paris’e giderek Sorbonne Üniversi-tesi’nden hukuk doktoru derecesi elde etti. Ülkesine dönüşünde birkaç yıl babasının kurduğu özel bir okulda müdürlük ve tarih öğretmenliği yaptı. 1958’de Lizbon’da avukatlığa başladıktan sonra Salazar diktatörlüğüne muhalif olanların davalannı üstlendi.

Bu dönemde Salazar diktatörlüğüne karşı yürütülen muhalefet hareketinin önde gelen isimlerinden biri durumuna gelen Soares, 1964’te ASP’nin (Acçâo Socialista Portuguesa-Portekiz Sosyalist Eylemi) ku- rucuları arasında yer aldı. 1965’teki meclis seçimlerine önce adaylığını koyduysa da, seçim kurallarını protesto ederek diğer muhalefet adaylarıyla birlikte adaylığını geri çekti. Aynı yıl, 1958 devlet başkanlığı seçimlerinde desteklediği general Humberto Delgado’ nun İspanya’da öldürülmesi üzerine, Delgado’nun ailesinin avukatlığını üstlenerek, Portekiz gizli polisi PIDE’yi suikasti gerçekleştirmekle suçladı. Bu etkinlikleri nedeniyle 1967’de tutuklandı ve Mart 1968’de süresiz olarak Sâo Tome Adası’na sürgüne gönderildi.

Eylül 1968’de bir beyin kanaması geçiren Salazar’ m yerine Marcelo Caetano’nun başbakan olmasından sonra Portekiz’e dönmesine izin verilen Soares,

Ekim 1969 seçimlerine katıldıysa da, ağır baskı koşulları nedeniyle hiçbir muhalifin meclise giremediği bu seçimlerin ardından Portekiz’den ayrılarak 1970-1974 arasında Paris’te sürgünde yaşadı. Nisan 1973’te Federal Almanya’da ASP’nin yerine PSP’yi (Partido Socialista Portuguesa-Portekiz Sosyalist Partisi) kurarak partinin genel sekreteri oldu.

25 Nisan 1974’te diktatörlüğün, kendilerini Silahlı Kuvvetler Hareketi olarak adlandıran bir grup subay tarafından devrilmesinden birkaç gün sonra Portekiz’e döndü. 15 Mayıs’ta kurulan ve üç sosyalistin yanı sıra iki de komünist bakanın yer aldığı geçici hükümette dışişleri bakanlığını üstlendi. Bu görevi sırasında yeni yönetime Avrupa başkentlerinde destek bulmaya çalıştı. Sömürgelerde bağımsızlık için referandum yapılmasını savunarak Mozambik ve Gine-Bissau’daki bağımsızlık hareketinin önderleriyle yaptığı görüşmelerin sonucunda bu ülkelerle onların bağımsızlıklarını tanıyan antlaşmalar imzaladı.

Mart 1975’te kurulan ve Komünistler’in daha çok bakanlık elde ettiği yeni hükümette, görevini sandalyesiz bakan olarak sürdürdü. Nisan ayındaki Kurucu Meclis seçimlerinde partisinin oyların % 37,8’ini almasının ardından, Komünistler’e karşı yürüttüğü muhalefeti sertleştirerek basın ve diğer özgürlüklerin kısıtlanmaya çalışıldığını öne sürdü. Temmuz 1975’te diğer Sosyalist Parti’nin ve Halkçı Demokrat Parti’ nin üyeleriyle birlikte hükümetten istifa etti.

Yeni anayasanın kabul edildiği ve PSP’nin yine en çok oyu alan parti olduğu Nisan 1976 seçimlerinden sonra devlet başkanı seçilen Santos Ramalho Eanes tarafından Temmuz 1976’da başbakanlığa getirildi. Bir azınlık hükümeti kurarak daha önce kamulaştırılmış olan işletmelerin ve toprakların eski sahiplerine geri verilmesi uygulamasını başlattı. IMF’nin önerileri doğrultusunda bir kemer sıkma programını yürürlüğe koyması Aralık 1977’de meclisten güvenoyu alamayarak istifa etmesine neden oldu. Ocak 1978’de bir koalisyon hükümeti kurduysa da, koalisyonun dağılması üzerine Temmuz 1978’de görevinden alındı.

1979 ve 1980 seçimlerinde PSP’nin ardı ardına oy kaybına uğraması üzerine Ekim 1980’de parti genel sekreterliğinden ayrılan Soares, Aralık 1980’de bu görevine geri getirildi. 1983-1985 yıllarında yeniden başbakanlık yaprı. 1986-1996 yılları arasında iki dönem Portekiz Cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır.

• YAPITLAR (başlıca): Ecritos Politicos, 1969, (“Siyasi Yazılar”); Portugal baillone, (otobiyografi), 1972, (“Portekiz Boyunduruk Altında”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi