Kimdir

Maria Gaetana Agnesi kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Maria Gaetana Agnesi kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1718-1799) İtalyan matematikçi ve felsefeci. Özellikle diferansiyel hesap alanında çalışmalar yapmış ve kendi adıyla da anılan özel bir eğriyi tanımlamıştır. 16 Mayıs 1718’de Milano’da doğdu. Babası matematik profesörüydü. Küçük yaşta parlak zekâsı ve dil yeteneğiyle dikkati çekti. Latince, İbranice ve Eski Yunanca gibi klasik dillerin yanı sıra Fransızca ve Almanca gibi dilleri dc kolayca öğrendi. Kadınlara yükseköğrenim hakkı tanınması gerektiğini savunan Latince bir makalesi yayımlandığında henüz dokuz yaşındaydı. 1750’de, babasının hastalanması üzerine, Bologna Üniversitesi matematik kürsüsünde ondan boşalan görevi devraldı. İki yıl sonra babası ölünce kendini din ve hayır işlerine adadı. 9 Ocak 1799’da Milano’daki bir manastırda öldü.

Agnesi ilkin doğabilimleri ve felsefeyle ilgilenmiş, bu alandaki denemelerini 1738’de yayımladığı Propositiones Philosophicae (“Felsefe Önermeleri”) adlı yapıtında toplamıştı. Bu denemelerin büyük bir bölümü, evlerinde babasının sık sık düzenlediği toplantılarda bir araya gelen bilim adamları arasındaki bilim ve felsefe tartışmalarından kaynaklanır. Sonra­dan ilgisini matematiğe, özellikle de analitik geometri­ye yönelten Agnesi, İmparatoriçe Maria Theresia’ya adadığı Instituzioni Analiticke ad Uso della Gioventu Italiana (1748) adlı yapıtıyla büyük ün kazandı. Açık ve anlaşılır olmasına özen gösterdiği, bu nedenle Latince yerine italyanca yazdığı bu kitap, ülkesi dışında da büyük ilgi gördü. Öyle ki Cambridge Üniversitesi’nden bir profesör, bu temel yapıtı İngiliz gençliğine kazandırabilmek için İtalyanca öğrendi.

Agnesi, analitik yapılara yer verdiği bu kitabın­da, ilk kez Fransız matematikçi Pierre de Fermat’nın bir yüzyıl kadar önce incelediği ve 1703’te italyan matematikçi Guido Grandi’nin “versiera” diye adlan­dırdığı üçüncü dereceden bir eğrinin çözümlemesini de yapar. Grandi bu eğriyi, “dönmek” anlamına gelen Latince vertere sözcüğünden türettiği “versiera” teri­miyle adlandırmıştı. Fakat sonradan Agnesi’nin yapıtı İngilizce’ye çevrilirken, “cadı” anlamındaki İtalyanca avversiera sözcüğüyle karıştırıldığı için, özellikle İngilizce konuşulan ülkelerde bu eğri yüzyıllar bo­yunca “Agnesi eğrisinin cadısı” diye tanındı. “Ters sinüs eğrisi” diye de bilinen bu özel türden eğrinin denklemi xy2=4a2 (2a-x)’tir.

Agnesi, matematik alanındaki çalışmalarıyla, özellikle de 1748’de yayımlanan yapıtıyla kısa sürede adını duyurmayı başardı. Babasının yerine Bologna Üniversitesi matematik kürsüsüne getirilmesiyle bir matematik kürsüsüne dünyada ilk kez bir kadın atanmış oluyordu.

YAPITLAR:

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 2. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983