Marcelin Berthelot kimdir? Hayatı ve eserleri
Marcelin Berthelot kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1827-1907) Fransız kimyacı ve siyaset adamı. Organik maddelerin sentezine olanak veren ve termokimyanın temellerini atan çalışmalarıyla tanınır. Pierre Eugene Marcelin Berthelot 25 Ekim 1827’de Paris’te doğdu. Babası gibi doktor olmaya karar verdiğinden bir şiire Paris Tıp Fakültesi’nde okudu, sonunda kimyayı seçerek 1849’da Paris Fen Fakültesi’nden kimya diplomasını aldı. 1851 ’de College de France’ta Ralard’ın yönetimi altında doktora çalışmalarına başlayarak 1854’tc doğal yağların sentezine ilişkin teziyle doktorasını tamamladı ve 1859’da Eczacılık Yüksek Okulu’nda organik kimya profesörü oldu. 1876’va değin sürdürdüğü bu görevinin yanı sıra, 1865’ten ölümüne kadar College de France’taki organik kimya laboratuvarının yöneticiliğini üstlendi. 1873’te Bilimler Akademisi’nin üyeleri arasına katılan Berthelot , 1889’da bu kuruluşun daimi sekreterliğine getirildi. 1900’de Legion d’honneur büyük haç nişanını aldı, [901 ’de de Fransız Akademisi’ne seçildi.
1870’teki Fransa-Prusya Savaşı pek çok bilim adamı gibi Berthelot’yu da araştırmalarından koparıp siyasal yaşama itmişti, işgal sırasında Paris’teki direniş komitesinde görev aldı, daha sonra, adaylığını koymamasına karşın, 1871 ’de senatör seçildi. 1881’de yaşam boyu tabii senatörlüğü onaylandı, 1886-1887 arasında Goblet kabinesinde eğitim bakanı olarak görev aldı. 1895’te Leon Bourgeoıs kabinesinde dışişleri bakanlığına getirildiyse de, hükümetin Sudan ve Mısır siyasetini benimsemediğinden birkaç ay sonra istifa etti.
Mecliste bulunduğu sürece sol kanadın temsilcisi olan ve eğitimin laikleştirilmesi konusunda kiliseyi sık sık karşısına alan Berthelot , 18 Mart 1907’de Paris’te öldü. Kendisinden birkaç saat önce ölen karısıyla birlikte Pantheon’a gömüldü.
Berthelot’nun kimya çalışmaları başlıca iki büyük alanı kapsar: sentez kimyası ve termokimya. 1850’lerdeki ilk çalışmalarında asetik asitten naftalin, benzen gibi organik bileşikler elde eden Berthelot, “sentez” terimini ilk kez kullanan kimyacıdır. 1854’teki doktora çalışması sırasında gliserin ile yağ asitlerinin esterleşmesiyle doğal yağların sentezine varılabileceğini Bpstermiş; sonradan ilgisini şekerler üzerinde yoğunlaştırarak karbonhidrat yapısındaki tüm maddelerin ozların (basit şekerler), holozıtlerin ve polisakkaritlerin sistematik sınıflandırmasını yapmıştır.
Bugünün kimyası pek çok organik maddenin sentezim Berthelot’ya borçludur. IX55’te etil alkol. 1856’da tormik asit, 18.58’de metan, 1860’ıa asetilen, 1866’da benzen sentezini gerçekleştiren kimyacı, cam tüpte ısıtılan asetilenin polımerleşme sonucu benzen ve tolüen verdiğim görmüştür. Bu deney açık zincirli alifatik bileşiklerin, çevrimsel yapılı aromatik bileşiklere dönüşebileceğini gösteren ilk çalışmaydı. Bununla birlikte Berthelot, Kekule’nin aromatik bileşikler için önerdiği benzen halkası modelini 1897’ve değin kabul etmedi. Bu olaydaki tutumu, kişiliğinin belirgin yönlerinden birini vurgular. Gözlemlenemeyen her gerçeğe kuşkuyla yaklaşan ve pozitivist bir bilim anlayışını benimseyen Berthelot, atom kuramına da en son inanan kimyacılardan biri olmuştur.
Sentez araştırmalarından sonra 1860’larda kimyasal tepkimelerdeki ısıyı incelemeye başlayan Berthelot, kendisinden önce Hess’in ilgilendiği bu konuyu önemle ele alarak termokimyayı sağlam temellere oturtmuştur. Tepkime ısısını ölçebilmek için çok duyarlı kalorimetreler geliştirmiş, 1863’te çeşitli kimyasal tepkimelerin hızını ölçmüş ve yükseltgenme tepkimeleri için kalorimetre bombası tasarlamıştır. Ayrıca, ilk kez ısı alan (endotermik) ve ısı veren (egzotermik) tepkime ayırımını yapan, bir tepkimedeki ısı değişimiyle molekül iş arasındaki ilişkiyi sistemli bir biçimde ilk kez inceleyen de Berthelot ’ dur. Doğada bulunmayan organik bileşiklerin sentez yoluyla elde edilebileceğini göstererek sentez kimyasının en büyük adlarından biri ve termokimyanın kurucusu olan Berthelot , ayrıca tarım kimyası ve kimya tarihi üstüne değerli çalışmalar yapmıştır. Simyanın temelinde Mısırlı metal işçilerinin deneyimlerinin yattığını düşünerek, Mısır ve Mezopotamya’ daki elyazmalarını inceleyen Berthelot , Kopp ile birlikte 19. yy’ın iki büyük kimya tarihçisinden biridir.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 16. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983