Manzur bin Zebban Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi -Sahabi-

Manzûr b. Zebbân b. Seyyar el-Fezârî (ö. 25/645) Sahâbî, muhadram şair.

Hasan b. Hasan b. Ali’nin anne tarafın­dan dedesi ve Gatafân’ın kollarından Fezâre kabilesinin reisi olduğu belirtilmek­tedir. Annesinin ona olan hamileliği uzun sürdüğünden kendisine “Manzûr” (yolu beklenen) adının verildiği söylenmekte­dir. Manzûr’un tanınmasını sağlayan olay, babası öldükten sonra onun eşlerinden Müleyke (Melîke) bint Hârice el-Müzenîyye ile (Ümmü Havle) evlenmesidir (nikâh-ı makt). Bu evlilikten Hâşim, Abdülcebbâr ve Havle adlı çocukları doğdu. Manzûr’un üvey annesiyle evlenmesinin Hz. Peygam­ber zamanında İslâmiyet’i kabul etme­sinden sonra olduğu rivayet edilmektedir. Olayı haber alan Resûl-i Ekrem’in onun öldürülmesi için Berâ b. Âzib’in dayısı Ebû Bürde b. Niyâr’ı veya Haris b. Amr’ı bir seriyye ile birlikte görevlendirdiği söy­lenmekte, ancak işin nasıl sonuçlandığı hakkında bilgi bulunmadığı gibi rivayette Manzûr’un adı da geçmemektedir. Hz. Ebû Bekir’in hilâfeti dö­neminde Manzûr ile Müleyke’nin nikâh­larını öğrendiği, her ikisini Medine’ye ge­tirterek bu evliliğe son verdiği de nakledilmektedir. Diğer bir rivayete göre ise bu evliliği Hz. Ömer öğrenmiş, çifti Medi­ne’ye getirtmiş, Manzûr’a şarap İçtiği ve babasının karısı ile evlendiği söylentileri­nin doğru olup olmadığını sormuş, o da söylenenlerin doğru olduğunu söylemiş, ancak bunların haram sayıldığına dair bilgisi bulunmadığına yemin etmiş, halife onu birkaç saat hapsettikten sonra bu evliliği feshetmiştir. Müleyke ile ilgili ola­rak da iki farklı rivayet bulunmaktadır. Birincisine göre Hz. Ömer eşinden ayrılan Müleyke’nin bakımını kimin üstleneceğini sormuş, bu görevi Abdurrahman b. Avf üstlenerek onu evine götürmüş, daha sonra onun kaldığı ev “dârü’l-Müleyke” diye anılmıştır. Müleyke’yi Talha b. Ubeydullah’ın nikahladığı da söylenmektedir. Manzûr’un çok sevdiği eşinden ayrılma­sının acısını şiirlerle dile getirdiği, onunla karşılaştığı zaman kendilerini ayıranları lanetlediği İleri sürülmektedir. “Babala­rınızın evlendiği kadınlarla evlenmeyin” âyetinin [Nisâ 4/22] Manzûr hakkında nazil olduğu söylenmekteyse de benzeri olaylar çok görüldüğü için bu tür rivayet­leri ihtiyatla karşılamak gerekir. Nitekim tefsirlerde bu âyetin nüzul sebebi ve yorumu konularında Manzûr’un adı geçme­mektedir. İyi bir şair olan Manzûr’un eşin­den ayrılmasından duyduğu elemi dile getiren birkaç mısraından başka şiirleri­ne rastlanmamaktadır.

Manzûr’un Müleyke ile evliliği dışında Hz. Ebû Bekir zamanında karıştığı bir olay daha nakledilmektedir. 11 (632) yılında Fezâre kabilesinden toplanan zekât mal­larını Hârice b. Hısn el-Fezâıfnin zekât me­murunun elinden alıp tekrar kabilesine gö­türmesi üzerine Hz. Ebû Bekir 100 kişiyle bu kabileye doğru yola çıkmış, kendileri­ni Hârice b. Hısn ile Manzûr b. Zebbân’ın yönettiği Gatafânlılar karşılamış, Man­zûr ve diğer isyancılar müslümanlar kar­şısında tutunamayıp kaçmışlardır.

TDV İslâm Ansiklopedisi