Manas Destanı Nedir, Konusu, Özeti, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Manas Destanı. Kırgızlar’ın millî destanı.

En eski Türk destanlarından olan Ma­nas. Türk mitolojisinden ve bozkır kültü­ründen derin İzler taşımakla birlikte Ya­ratılış ve Türeyiş, Göç, Ergenekon, Şu, Oğuz Kağan gibi diğer Türk destanların­dan bağımsız, mısra sayısı bakımından Finlilerin Kalevala, Almanlar’ın Nibelungen, Hintliler’in Ramayana, eski Yunanlı-lar’ın lliada ve Odysseia gibi destanların­dan çok hacimli olup dünyanın en büyük destanıdır.

Üç büyük koldan oluşan destanın “Ma­nas” adını taşıyan birinci bölümü bir Kır­gız kahramanı olan Manas’ın doğumu, güç sahibi olarak kendini tanıtması, Kır­gızlar arasındaki savaşlarda şöhret ka­zanması, Kalmuklar’a karşı elde ettiği ba­şarılar, Kırgızlar’ı bir bayrak altında top­laması ve ilini düşman istilâsından kur­tarması gibi olaylardan meydana gelmek­tedir. Bu bölümde verilen bilgilere göre Kara Han’ın oğlu Yâkub (Çakıp) Han ile Haydar Han’ın kızı olan karısı Çıyrıçı’nın çocukları olmaz. Yâkub Han bir çocuk vermesi için Tann’ya yalvarır ve bunun üzerine bir oğlu olur. Çocuğa “dört ulu peygamber” tarafından Manas adı veri­lir. Aslı Sanskritçe olan bu ad “akıllı, zeki” anlamına gelmektedir. Beşikte iken konuşmaya başlayan Manas’ı Hızır korur. Manas çabuk büyür ve yiğit bir delikanlı olur; Kâşgar’da bu­lunan Çinliler’i haraca bağlayıp doğuya sürer. Bu bölümün en güzel kısımları “Kökütey Han’ın Aşı” (yuğ töreni), Manas’ın yaralanması ve ikinci ölümünün anlatıl­dığı parçalardır. Manas. Kökçököz ve Köz-Kaman tarafından zehirlenerek öldürü­lür. Manas’ın ilk ölümü ise Kökçö ile sa­vaşırken aldığı yara sonucundadır; üçün­cü ölümü de geri dönmeyecek şekilde ölü­müdür. Manas’ın ölümünden sonra Kır­gızlar arasındaki iç çekişmeler artar, ik­tidar mücadelesi yeniden başlar.

Semetey ve Seytek kollarında Kırgızlar arasındaki kardeş kavgasının derin izleri görülür. Millî mücadeleden çok şahsî kav­galar, hanlar ve beyler arasındaki iç sa­vaşlar anlatılır. Semetey’in adını taşıyan yedinci bölümde Manas’ın karısı Kanıkey ve annesi Çıyrıçı oğullan Semetey’i yan­larına alarak Buhara’ya gider ve Ma­nas’n kayınpederi Temir Han’a sığınırlar. Buhara’da dayısının yanında büyüyen Se­metey ancak on dört yaşına geldiğinde kim olduğunu öğrenir. Babası Manas’ın da vasiyeti üzerine Talas’a geri döner. Uzun mücadelelerden sonra iktidarı de­desi Temir Han ile amcalarının elinden alır. Buna rağmen Kırgızlar arasındaki beylik ve benlik mücadeleleri sürer. Bu mücadeleler sonunda akrabalarından biri olan İlyas Han Semetey’i öldürür ve karı­sı Ay Çörök’ü kendisine alır. Bu bölümün karakterleri Manas’ın karısı, Semetey’in annesi Kantkey ile Seytek’in annesi Ay- Çörök’tür. Her iki bölümde de başroldeki kadınların intikam alması anlatılır.