Makulat (Kategoriler) Nedir -Mantık Terimi- Hakkında Bilgi

Makûlât. İnsan düşüncesinin ve varlığın en genel, en nihaî taksim ve tasnifini İfade eden terimler, kategoriler; bir önermede yüklemin konuya izafe edilme tarzı anlamında mantık terimi.

Grekçe’de “bir şeyi niteleme, tarif, ifa­de” anlamındaki kategoreinin Arapça karşılığı olan kavi kelimesinden türetilen makûle ve çoğuiu makülât “bir varlık ve­ya nesne karşısında onu tarif etmek için söylenen sözler” mânasına gelmektedir. Arapça’ya ya­pılan tercümeler döneminde Grekçe kategoriasın çoğul biçimi Arapça’da kâtîguryâ ve kâtîguryâs şeklinde bir süre kullanılmışsa da sonraları bunun karşılığı olan makülât yaygınlık kazanmıştır. Terim olarak mantıkta bir yüklem şekli ve bir yüklemin konuya izafe edilme tarzıdır. Bir felsefe sistemindeki ana fikir veya kavramdır.

Kategoriler, mümkin varlıkların en ge­nel ve nihaî sınıflarını gösteren birtakım kelimeler olup insan düşüncesinin en ba­sit, fakat en geniş kadrosunu teşkil eder. Bunlar, insan zihninin tikelden tümele yükselerek ulaşabildiği en yüksek ve en genel cinslerdir. Bunun için zihin çeşitli nesneler arasında ben­zerlikler tesbit eder, sonra bu benzerlik­lerden hareketle birçok ferdi bir kadro içinde toplayarak bir sınıf meydana geti­rir. Ardından bu sınıflar arasında benzer­liklerden ve ortak ilişkilerden hareketle daha geniş ve daha kapsamlı bir sınıf oluşturur. Giderek daha yüksek kadrola­rı içinde toplayan sınıflara ulaşır. Bu işle­min sonunda zihin en yüksek cinslere ula­şır ki bunlar kategorilerdir. Bu bir tüme­varım (İstikra) işlemidir ve bu işlemde te­mel alınan zihnin soyutlama ve genelle­me işlevidir. Zira her ferdi özel nitelikle­rinden soyutlamadıkça fertler arasında ortak bir nitelik elde edilemez; böyle ol­mayınca da genelleme olmaz, dolayısıyla bir kategoriye ulaşılamaz. Şu halde zih­nin yaptığı bu işlem, farklı ve çeşitli alan­lara ait bilgileri belli kadrolar içinde top­layıp tasnif etmekten ibarettir. Mantık disiplininde bir şeyin tarifini yapabilmek için bu tasnif büyük önem taşımaktadır.