Makasidü’l Edvar Yazarı, Kitabı, İçerik, Hakkında Bilgi
Makâsidü’l edvâr Mahmûd Çelebinin (XVI. yüzyıl) mûsiki nazariyatına dair eseri.
Mahmud Çelebi Abdülkâdir-i Merâgi’-nin torunu olup babasının adı Abdülaziz’dir. Onun Merâgi’nin kitaplarından büyük ölçüde faydalandığı anlaşılmaktadır. Farsça kaleme aldığı eserini Osmanlı Hükümdarı Iİ. Bayezid’e (1481-1512) ithaf etmiştir. Bir mukaddime ile sekiz bölümden (fasıl) meydana gelen eserin giriş bölümünde mûsiki ilmi hakkında kısa bilgi verildikten sonra sâz-ı çînî ve ûd-i kâmil adlı mûsiki aletleri üzerinde durulmaktadır. Güzel sesin nitelikleriyle ilgili hadislerin konu edildiği mukaddimeyi savt, nağme, buut ve cem’in tarifi, mûsiki kelimesinin anlam ve konusunun incelendiği birinci bölüm takip eder. İkinci bölümde mûsiki aletlerinden nağme ve savtın elde edilmesinin nitelikleri, seslerin tizlikve pestlik sebepleri anlatılır. Üçüncü bölüm telli mûsiki aletlerinin kol kısmında seslerin çıkarılması için parmakla basılan belli noktaların (destan) taksim edilmesine, sesler arasındaki incelik ve kalınlık farkını gösteren buutların oranlarına ve sesler arasındaki uyumsuzluğun sebeplerine tahsis edilmiştir. Dördüncü bölümde buutların birbirine eklenmesi, ayrılması ve taksimi, dörtlü ve beşli cinslerin birleştirilmesi ele alınır. Beşinci ve altıncı bölümlerde buutların birbirine eklenmesi yoluyla devirlerin tertibi, meşhur devirler (on İki makam), altı âvâze, yirmi dört şube ve bu şubelerin telli saz perdelerinden meydana getirilme yollan, edvar nağmelerinin birleştirilmesi, ayrılması ve aralarındaki münasebetleri üzerinde durulur. Eser, şedler konusunun işlendiği yedinci bölüm ve îkâ’ bilgilerinin yer aldığı sekizinci bölümden sonra sâz-ı kâsât-i çînînin ayrıntılı bir planı ile sona erer.
Bazı kütüphane kayıtlarında yanlış olarak Risale der Mûsiki, Muhtasar fî Hl-mi’i-mûsiki gibi başlıklarla geçen eserin dördü Türkiye kütüphanelerinde ikisi de yurt dışında olmak üzere altı nüshası tesbit edilmiştir.
TDV İslâm Ansiklopedisi