Mahmud Celaleddin Paşa’nın Bestekarlığı, Musikişinaslığı, Hakkında Bilgi

XIX. yüzyılda şarkılarıyla ta­nınmış bestekârlar arasında önemli bir yeri bulunan Mahmud Celâleddin Paşa, daha ilk mektep sıralarında iken annesin­den almaya başladığı mûsiki bilgilerini da­ha sonra Dellâlzâde İsmail Efendi ile ge­liştirdi. Bu arada dönemin diğer musiki­şinaslarından ders alarak kendini yetiştir­di. Şiirle de uğraşan ve manzumelerinde “Celâl” mahlasını kullanan paşa şarkıları­nın pek çoğunun güftesini kendisi yazmış, ayrıca güfteleri birçok musikişinas tara­fından bestelenmiştir. 200’ün üzerinde eser bestelemesine rağmen bunlardan ancak otuz kadarı günümüze ulaşabilmiş­tir. Eserlerinin ara nağmelerini Kemençeci Vasilaki’ye yaptırdığı söylenen Mah­mud Celâleddin Paşa, Hacı Arif Bey ve Şevki Bey’in etkilerinin sezildiği lirik ve akıcı bir üslûpla bestelediği eserlerinde prozodinin güzel örneklerini ortaya koy­muştur.

Eserleri içinde, “Nâr-ı firkat şûle-pâş oldukça sînem dağlıyor” mısraiyla başla­yan bayatî, “Sevdiğim cemâlin çünki göre-mem” mısraıyla başlayan hüseynî, “Dil-i bîçâre seninçün yanıyor” mısraiyla başla­yan ısfahan, “Sen beni bir buseye ettin fe­da” mısraıyla başlayan kürdîli-hicazkâr, “Fitneler gizlemiş mahmur gözüne” mıs­raıyla başlayan rast şarkıları günümüzde de zevkle çalınıp okunan eserler arasın­dadır.

Parlak sesinin yanı sıra tavır sahibi bir hanende olan Mahmud Celâleddin Paşa’­nın özelliklerinden biri de dönemin önemli musikişinaslarını teşvik ve himaye ederek onlara yeni imkânlar sunmuş olmasıdır. Yazın Büyükada ve Çubuklu’daki evi, kışın önceleri Aksaray’da, son zamanlarında Nişantaşı’ndaki konağı, İstanbul’un seç­kin musikişinaslarının haftanın belirli günlerinde toplanması ile mûsiki icra ve sohbetlerinin yapıldığı birer sanat mah­fili haline gelmiştir. Tanbûrî Cemil Bey, Kemençeci Vasilaki ve Lemi Atlı gibi pek çok ünlü sanatkârın yetişmesinde Mah­mud Celâleddin Paşa’nın büyük rolü ol­muştur. Çocuklarından Şemseddin Ziya Bey de Türk mûsikisinin şarkı bestekârlarındandir.

TDV İslâm Ansiklopedisi