Mahmud bin Muhammed Tapar Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Mugîsü’d-dünyâ ve’d-dîn yemînü emîri’l-mü’minîn Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Muhammed Tapar b. Melikşâh es-Selcûki (Ö. 525/1131) Irak Selçuklu sultanı (1118-1131).

498’de (1105) doğdu. Babası Sultan Muhammed Tapar, ölümüyle sonuçlanan hastalığının son günlerine rastlayan 511 yılı kurban bayramında [4-6 Nisan 1118] Oğuz töresine uygun biçimde büyük bir ziyafet tertip ederek sofrasını ve sarayı­nı yağmalattı. Bundan birkaç gün sonra durumunda bir düzelme göremeyince beş oğlundan [Mahmud, Tuğrul, Mesud, Süleyman Şah ve Selçuk Şah] en büyüğü olan Mahmud’u yanına çağırıp ona ölümünün yaklaştığını, tahta çıkıp devlet işlerine ne­zaret etmesini söyledi; ardından oğlunu 15 veya 23 Zilhicce 511’de [9 veya 17 Ni­san 1118] Büyük Selçuklu tahtına çıkara­rak emîrlerden biat aldı.[358] Sultan Muhammed Tapar 24 Zilhicce’de (18 Nisan) ölünce Mahmud, devlet erkânının desteğiyle on dört yaşında iken Büyük Selçuklu tahtına çıkınca cülus bah­şişi olarak 10 milyon dinar dağıttı. Ertesi gün camilerde hutbe onun adına okun­maya başlandı. Abbasî Halifesi Müstazhir-Billâh, 13 Muharrem 512’de {6 Mayıs 1118) Bağdat’ta Mahmud adına hutbe okutarak saltanatını tasdik etti.

Hâcib-i Büzürg Ali Bâr ve kâtibi Ebü’l-Kâsım Dergezînî gibi bazı devlet erkânı ve kumandanlar, yaşının küçüklüğünden faydalanarak Mahmud’u nüfuzlarını ge­nişletmek amacıyla amcası Horasan Meli­ki Sencer aleyhine kışkırttılar. Zübdetü’n-Nusra’da on madde halinde sıralanan yolsuzlukları ve haince planları haber alan ve sultanlığını ilân eden Sen­cer (14 Haziran 1118), bu yolsuzluk ve kış­kırtmalara bir son vermek ve Büyük Sel­çuklu tahtının tek sahibi olmak için ye­ğeni Mahmud üzerine yürüdü. Sencer’in hareket ettiğini öğrenen Mahmud. am­casına çeşitli hediyeler gönderip yılda 20.000 dinar vergi ödemeyi önerdi. An­cak Sencer, devlet adamlarının yeğenini tahakküm altına aldıklarını söyleyerek yo­luna devam etti. Sencer’in yanında Gazneli meliki, Sîstan hâkimi Ebü’l-Fazl Tâcüddin Nasr b. Halef, Kutbüddin Hârizm-şah. Kâkûyîier’den Alâüddevle Gerşâsb, İsmâiIÎIer ve bazı gayri müslim Türk züm­releri de bulunuyordu.