Türk Edebiyatı

Lütfiyye-i Vehbi Yazarı, Türü, Konusu, Hakkında Bilgi

Lutfiyye. Sünbülzâde Vehbî’nin (ö. 1809) nasihatnâme türündeki mesnevisi.

Sünbülzâde Vehbî’nin oğlu Lutfullah’a öğüt tarzında olan ve ona nisbetle bu ad­la anılan eser 1205 (1791) yılında kaleme alınmıştır. Nâbî’nin aynı türde yazılmış ftayriyye’sinin örnek alındığı eser, pek çok pendnâme ve nasihatnâme gibi edebî olmaktan ziyade tarihî ve içtimaî bakım­dan önemlidir. Vehbî, ihtiyarlıkta bir er­kek çocuğa sahip olmanın sevinciyle kale­me aldığı bu eserinde oğluna hitap ede­rek önce iyi bir eğitimden geçmesi gerek­tiğini söyleyip ilmin Öneminden bahseder ve güzel ahlâkın esası olduğu için bu ko­nuyla kitabına başladığını belirtir.

Dinî ve ahlâkî kurallar başta olmak üze­re Vehbî eserinde çeşitli meslek ve ilim dalları hakkında bilgi vermiş, çağının eği­timini, sosyal yaşantısını ve toplumsal ah­lâk kurallarını eleştirel bir yaklaşımla ele almıştır. Eğitimle ilgili verilen bilgilerin Kur’an, ilmihal ve akaid öğrenimi gibi dinî eğitimin dışındaki konulardan oluşu dik­kat çekicidir. Lutfiyye tertip, konulara verilen önem ve bunların işlenişi bakımın­dan yer yer fayriyye’den ayrılır. “Feilâ-tün feilâtün feilün” vezniyle yazılan eser doksan beş bölümde 1181 beyit ihtiva eder.

Eserde çeşitli ilimlere dair bilgilerden sonra diğer konular belli bir düzene göre sıralanmıştır. Vehbî’ye göre tıp, mantık, tasavvuf, feraset, edebiyat-tarih-siyer gibi ilimler, şiir-inşâ, güzelyazı-imlâ gibi kitabet konuları bilinmesi ve öğrenilme­si gereken hususlardır. Kitapta hikmet, hendese, ilm-i nücûm, kimya, simya, ta’-vir (define bulma sanatı), kırtasiye, tılsım, sihir, himyâ (bir çeşit simya) ve ihfâ(aynı ortamda bulunduğu halde kişinin kendini başkalarındangizleyebilmesi) gibi “bâtıl” ilimlerden bahsedilirse de bunlardan uzak durulması istenir. Mûsikinin ruhlara esenlik verdiği, ancak yine de bunu mes­lek edinmemek gerektiği ayrıca öğütle­nir.