Lütfiyye-i Vehbi Yazarı, Türü, Konusu, Hakkında Bilgi
Lutfiyye. Sünbülzâde Vehbî’nin (ö. 1809) nasihatnâme türündeki mesnevisi.
Sünbülzâde Vehbî’nin oğlu Lutfullah’a öğüt tarzında olan ve ona nisbetle bu adla anılan eser 1205 (1791) yılında kaleme alınmıştır. Nâbî’nin aynı türde yazılmış ftayriyye’sinin örnek alındığı eser, pek çok pendnâme ve nasihatnâme gibi edebî olmaktan ziyade tarihî ve içtimaî bakımdan önemlidir. Vehbî, ihtiyarlıkta bir erkek çocuğa sahip olmanın sevinciyle kaleme aldığı bu eserinde oğluna hitap ederek önce iyi bir eğitimden geçmesi gerektiğini söyleyip ilmin Öneminden bahseder ve güzel ahlâkın esası olduğu için bu konuyla kitabına başladığını belirtir.
Dinî ve ahlâkî kurallar başta olmak üzere Vehbî eserinde çeşitli meslek ve ilim dalları hakkında bilgi vermiş, çağının eğitimini, sosyal yaşantısını ve toplumsal ahlâk kurallarını eleştirel bir yaklaşımla ele almıştır. Eğitimle ilgili verilen bilgilerin Kur’an, ilmihal ve akaid öğrenimi gibi dinî eğitimin dışındaki konulardan oluşu dikkat çekicidir. Lutfiyye tertip, konulara verilen önem ve bunların işlenişi bakımından yer yer fayriyye’den ayrılır. “Feilâ-tün feilâtün feilün” vezniyle yazılan eser doksan beş bölümde 1181 beyit ihtiva eder.
Eserde çeşitli ilimlere dair bilgilerden sonra diğer konular belli bir düzene göre sıralanmıştır. Vehbî’ye göre tıp, mantık, tasavvuf, feraset, edebiyat-tarih-siyer gibi ilimler, şiir-inşâ, güzelyazı-imlâ gibi kitabet konuları bilinmesi ve öğrenilmesi gereken hususlardır. Kitapta hikmet, hendese, ilm-i nücûm, kimya, simya, ta’-vir (define bulma sanatı), kırtasiye, tılsım, sihir, himyâ (bir çeşit simya) ve ihfâ(aynı ortamda bulunduğu halde kişinin kendini başkalarındangizleyebilmesi) gibi “bâtıl” ilimlerden bahsedilirse de bunlardan uzak durulması istenir. Mûsikinin ruhlara esenlik verdiği, ancak yine de bunu meslek edinmemek gerektiği ayrıca öğütlenir.