Edebi Şahsiyetler

Luis de Gongora Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GONGORA Y ARGOTE, Luis de (1561-1627)

İspanyol, şair. Latince sözcüklere ve cümle yapısına ağırlık veren Cultera-nisme akımını geliştirmiş, 17.yy İspanyol şiirini etkilemiştir.

11 Temmuz 1561’de Cordoba’da doğdu, 23 Mayıs 1627’de aynı kentte öldü. Soylu ve kültürlü bir ailenin çocuğu idi. Üniversite öncesi öğrenimini Cordoba’da tamamladıktan sonra kilise hukuku okumak üzere Salamanca Üniversitesi’ne girdi. Daha o yıllarda, dinsel konulardan çok edebiyatla uğraşmak kendisine daha çekici geliyordu. Piskopos yardımcısı olan dayısının aracılığıyla kilisede küçük bir göreve atandı. 1580’de doktora tezini tamamlamadan Salamanca’dan ayrılarak Cordoba’ya ailesinin yanma döndü. Babasının zengin kitaplığı, sanat ve edebiyatla uğraşan kalabalık okuryazar çevresi, yetişmekte olan genç bir şair için elverişli bir ortam oluşturuyordu. Gongora ilk sonelerini daha yirmi yaşındayken bu ortamda yazdı. Cervantes, 1585’te yayımladığı Gale-te^’sında ondan büyük bir şair olarak söz etmiştir. Gongora bu ününü, o yıllarda elden ele dolaşan sonelerine ve yergi şiirlerine borçludur.

1585’te Cordoba Katedrali’ndeki değerli eşyayı koruma görevine getirildi. Doğrudan doğruya rahiplik sorumlulukları yüklemeyen bu görev ona sanat çevrelerinde ilgilendiği etkinliklere katılma olanağı da veriyordu. Bu din dışı ilişkileri bağlı olduğu piskopos tarafından uyarılmasına yol açtı. Ancak gerek kendisini koruyan önemli kişiler, gerekse aldığı görevlerdeki başarısı yüzünden, bu durumdan cezalandırılmadan kurtuldu. 1589-1603 arasında Cuenca’ya ve Valladolid’e görevli olarak yolculuklar yaptı. Valla-dolid’de tanıştığı Pedro de Espinosa 1605’te yayımladığı Ünlü İspanyol Şairleri Antolojisi’nde Gongora’ nın 37 şiirine yer verdi.

1598’de Cordoba piskoposunun iki danışmanından biri olarak görevlendirilen Gongora bir yandan kilise adma İspanya içinde Madrid, Burgos, Salvatier-ra gibi kentlere yolculuk yaparken, bir yandan da bütün zamanını edebiyata ayırmak istiyordu. Gençliğinde romans denilen kısa baladlar ve soneler yazdıktan sonra, elli yaşındayken uzun zamandır tasarladığı uzun şiirlerini yazmaya başladı. Oda a la toma de Lareche (“Lareche’nin Almışına Övgü”), Fabula de Polifemo y Galatea (“Polyphemos ile Galateia’nın Masalı”) ve Soledades (“Yalnızlıklar”) bunların en ünlüleridir. Gongora bu yapıtlarının sağladığı başarı üzerine 1617’de kralın özel rahibi olarak görevlendirildi. Daha sonra sağlığının bozulması ve borçlarının artması yüzünden bu görevinden ayrıldı ve son günlerini geçirmek üzere 1626’da Cordoba’ya döndü.

Yaratıcılık gücü, daha ilk sonelerindeki imge zenginliği ve geleneksel temaları işleme ustalığında beliren Gongora, yaşama bağlılığını da kendine özgü bir coşkuyla dile getirmiştir. Olgunluk döneminde Culteranismo ya da Gongorismo adı verilen bir üslup geliştirmiştir. Giderek anlaşılması güçleşen bu şiir dilinin halk şiirinin ritminden izler taşıdığı için, etkisi geniş olmuştur. Lope de Vega, Quevedo ve Jauregui gibi şairler Gongora’nm anlatım özelliklerine karşı çıkmakla birlikte, onun etkisi altında kalmışlardır. Latince sözcüklere ve cümle yapısına ağırlık veren ve erken Rönesans dönemi şairlerinden, özellikle de Herrera’dan esinlenen Gongora, Quevedo’yla birlikte 17.yy İspanyol edebiyatının en etkili şairlerinden biri sayılmışsa da, 18. ve 19.yy’larda önemini yitirmiştir. Ancak 1920 kuşağı İspanyol şairleri onu yeniden değerlendirmişler ve modem İspanyol şiirinin zengin kaynaklarından biri olmasını sağlamışlardır.

•    YAPITLAR (başlıca): Fabula de Polifemo y Galatea, 1612, (“Polyphemos ile Galateia’nın Masalı”); Soledades, 1613, (“Yalnızlıklar”); Panegirico al duque de Lerma, 1617, (“Lerma Dükü’ne Övgü”); La fabula de Piramo y Tisbe, 1618, (“Pyramus ile Thisbe’nin Masalı”); Sonetos, 1627, (“Soneler”).

•    KAYNAKLAR: D.Alonso, Estudios y ensayos gongori-nos, 1955; D.Alonso, La lenguapoetica de Gongora, 1961; M.Artigas, Don Luis de Gongoya y Argote: Biografia y estudio critico, 1955.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi