Louis Hjelmslev Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

HJELMSLEV, Louis (1889-1965)

Danimarkalı dilbilimci. Glosematik adını taşıyan dilbilim anlayışının kurucuları arasındadır.

Kopenhag’da doğdu, aynı kentte öldü.Yüksek-öğrenimini Danimarka’da tamamladıktan sonra 1926-1927 yıllarını Paris’te geçirdi ve daha çok sosyolojik dilbilim yaklaşımlarını yeğleyen A.Meillet ve J.Vendryes gibi dilbilimcilerin derslerini izledi. Danimarka geleneğindeki çalışmalardan esinlendi ve giderek Saussure’cü bir dilbilim yaklaşımını benimsedi. 1928’de ilk kitabı, Principes de grammaire generale (“Genel Dilbilgisi İlkeleri”) yayımlandı. Uzun yıllar Kopenhag Üniversitesi’nde dilbilim profesörlüğü yaptı.

Kopenhag Dilbilim Okulu’nda V.Brendal, H.J.Uldall ve Hjelmslev’in birlikte geliştirdikleri glosematik kuramı, Saussure’ün iki önemli savının birleştirilmesi temeline dayanır. Bu savlardan birincisi, “dil göstergelerden kurulu bir sistemdir”, İkincisi de, “dil bir öz değil, bir biçimdir” önermeleriyle özetlenebilir. Glosematik kuramı bu iki önermeden yola çıkıp, matematikten de yararlanarak dili kapalı bir biçimler sistemi haline getirmiştir. Hjelmslev, bu görüşlerini, başyapıtı sayılan Omkring sprogteoriens grundlaeggelse (“Dil Kuramına Giriş”) adlı kitabında açıklamıştır.

Hjelmslev’in 1943’te yazdığı, ama ancak 1963’te basılan Sproget (“Dil”) adlı kitabı, artsüremli (diacb-ronic) bir yaklaşımla dilleri sınıflandırmaya ve yapısal bir yöntemle tarihsel dilbilgisinin yeni bir yorumunu yapmaya çalışır. 1947-1957 arasında çeşitli dergilerde çıkan kuramsal yazıları Fransızca’ya ve İngilizce’ye de çevrilmiştir. H.J.Uldall ile birlikte yazdığı On the Principles of Phonematics (“Sesbirimbilim İlkeleri Üzerine”) adlı yapıt, oldukça yeni bir dal olan fonematikte sesbirimlerini çeşitli açılardan inceler.

Glosematik kuramı Saussure’den kaynaklanmakla birlikte, Saussure’cü birçok kavramı değiştirmiştir. Bu kuram çerçevesinde, gösteren/gösterilen İkilisi anlatım ve içerik olarak yeniden adlandırılmıştır. Ses düzlemineanlatım, anlam düzlemine de içerik denmiş, ancak her iki düzlemde de birimlerin biçimiyle özü birbirinden ayırt edilmiştir. Böylece ortaya anlatımın özü ile anlatımın biçimi, içeriğin özü ile içeriğin biçimi diye adlandırılan iki düzlem ve dört bölüm çıkar. Hjelmslev, Saussure’cü görüş doğrultusunda geliştirilecek bir dilbilim kuramının özleri değil, biçimleri incelemesi gerektiğini öne sürmüştür. Dil göstergesinin özler bölümü yığılmış hammaddedir, oysa biçimler bölümünde hammadde düzenli bir görünümdedir. Özellikle içeriğin biçimi, belli bir örgü ve sisteme sahiptir. Ses ya da anlam gibi her dilsel birim, ancak değişik düzlemlerdeki benzer bölümlerin karşılıklı ilişkileri içindeki yerine göre tanımlanabilir. Hjelmslev de gerek içerik, gerekse anlatım düzlemlerinde bu ilişkileri saptamaya çalışmıştır.