Liberteryenizm Nedir, Ne Demek, Tarihi, Hakkında Bilgi

Liberteryenizm, yol gösterici norm olarak negatif özgürlük fikrini savunan siyasi akımdır. Liberteryenler otonomi ve seçme özgürlüğünü maksimize etmeye çalışır; politik özgürlük, gönüllü işbirliği ve bireysel karar önceliğini vurgular, bu doğrultuda da devletin minimize edilmesi ya da ortadan kaldırılması gerektiğini savunur. Kavramın popüler kullanımı devletin minimize edilmesi şeklindedir. Özgürlükçüler, seçim özgürlüğü, gönüllü birliktelik, bireysel yargılama ve kendi sahiplenme vurguluğunda siyasi özgürlük ve özerkliği maksimize etmeye çalışırlar.

Libertaralılar otorite ve devlet iktidarından şüphe duyuyorlar. Bununla birlikte, mevcut siyasi ve ekonomik sistemlere muhalefet kapsamı farklıdır. Çeşitli liberter düşünce okulları, devlet ve özel iktidarın meşru işlevleri ile ilgili, genellikle zorlayıcı sosyal kurumları kısıtlamak veya çözmek için çağrıda bulunan çeşitli görüşleri sunar.

Bazı liberterler, laissez-faire kapitalizmini ve güçlü özel mülkiyet haklarını, örneğin arazi, altyapı ve doğal kaynaklar gibi savunucuları savunmaktadırlar. Başkaları, özellikle liberter sosyalistler, özgüllüğünü özgürlük ve özgürlüğe engel oluşturan üretim araçlarının kapitalizmini ve özel mülkiyetini, ortak veya kooperatif sahibi olma ve yönetim lehine kaldırmaya çalışırlar. Ek bir bölünme çizgisi, minarşistler (liberterler) ile anarşistler arasında bulunur. Minarşistler, en az merkezi bir hükümetin gerekli olduğunu düşünürken, anarşistler ve anarko-kapitalistler devletin tamamen ortadan kaldırılmasını önermektedir.

Etimoloji

İngilizcede yaygın kullanımıyla serbest piyasa kapitalizmi ve minimal devleti savunanları, ansiklopedik kullanımdaysa bir dizi siyasi ideolojiyi ifade eden libertarian sözcüğü Fransızca libertaire’nin ingilizceye uyarlamasıdır. Ancak daha sonra İnglizcedeki bu uyarlama tekrar Fransızcaya uyarlanarak Libertarien şeklini almıştır. Fransızcada libertaire kelimesi günümüzde de anarşizm ile eşanlamlı kullanılırken, İnglizceden uyarlanan Libertarien kavramıysa serbest piyasa kapitalizmini destekleyen ideolojik grupları tanımlamada kullanılır. İki terim de Türkçeye liberter ve liberteryen olarak uyarlanmıştır. Özellikle anarşistler tarafından liberter kavramının Fransızcadaki anlamıyla kullanıldığı görülmektedir. Fakat bazen “liberter” kavramının, liberteryenin kısaltması şeklinde, onun yerine kullanıldığına da rastlanır.

Klasik liberalizmin sınırlı bir türevi biçiminde tanımlanabilen modern liberteryenizm, liberalizmin yirminci yüzyılda geçirmiş olduğu anlam değişikliklerinden dolayı ‘sol’ düşünceleri savunanlara ABD’de “liberal” denilmeye başlanmasından beri klasik liberal geleneğin takipçisi olanların kendilerini ve düşüncelerini ‘liberaller’den ayırma amacıyla liberteryen kelimesini kullanmasıyla ortaya çıkar. Bu yeniden canlanma, serbest piyasa liberteryenizminin düşünce kuruluşları ve siyasi partilerin aracılığı ile Kuzey Amerika dışında yayılmasıyla sonuçlanır.

Liberteryen Hareket

Murray Rothbard, 19. yüzyıl Amerikan bireyci anarşistlerin klasik liberal fikirlerin etkisiyle şekillenmiş çalışmalarından etkilendi. 19. yüzyılda bireycilerin bir emek değer teorisi vardı, fakat Rothbard neokalisk iktasadın bir öğrencisi olarak emek değer teorisini kabul etmedi. Rothbard 19. yüzyıl Amerikan bireycilerinin savunduğu özel savunma ve serbest piyasayı Avusturya İktisat Okulunun ilkeleriyle birleştirmeye çalıştı.

1971 yılında New York Times 17. yüzyıl filozofu Baruch Spinozanın modern liberteryenizmin habercisi olduğunu yazdı. Yazarlar, modern liberteryenizmin 18. ve 19. yüzyıl liberalizminin kısmen devamı olduğunu belirtti. 1950’lerde yazar Ayn Rand adına objektivizm dediği bir felsefi sistem geliştirdi. Rand’ın fikirlerini ifade ettiği Hayatın Kaynağı ve Atlas Silkindi romanları ve diğer çalışmaları birçok liberteryeni etkiledi. Bununla birlikte Rand, liberteryen etiketini reddetmiş ve “sağcı hippiler” olarak tanımladığı liberteryen hareketi sertçe kınamıştır.

1960’larda, Vietnam Savaşı sırasında liberteryenler, anarşistler ve muhafazakarlar bölünmüştü. Bu dönemde ABD’de gençler orduya girmeye zorlanıyordu. Liberteryenler savaşa katılmaya karşı çıktı ve barış hareketlerine katıldı ve Rothbard’ın Liberteryen Forumu gibi kendi yayınlarını kurmaya başladılar. Ayrıca 1960’larda Radikal Liberteryen İttifak ve Bireysel Özgürlük Derneği gibi kuruluşlar kuruldu. 1971 yılında küçük bir Amerikan grup David Nolan liderliğindeki Liberteryen Partiyi kurdu. Yıllar içinde kapitalizmi destekleyen onlarca liberteryen politik partinin dünya çapında ortaya çıktığı görüldü.
Gadsden bayrağı günümüzde liberteryenlerce de kullanılmaktadır. Özellikle ABD’de kullanılır fakat giderek dünya çapında kullanımı yaygınlaşmaktadır. Bayrağa vergi karşıtı ve özgürlük yanlısı protestolarda rastlanır.

Modern liberteryenizm, Harvard Üniversitesi profesörü Robert Nozick’in Anarşi, Devlet ve Ütopya isimli kitabıyla akademik olarak tanınmıştır. Rawls’un adalet teorisini eleştirmek için yazdığı Anarşi, Devlet ve Ütopya kitabı modern liberteryenizmin en önemli kitaplarından biri haline gelmiştir. Bu kitapta Nozick, devletin rolünün, vatandaşları şiddetten ve hırsızlıktan korumak ve sosyal sözleşmelere uyulmasını sağlamakla sınırlı olduğu görüşünü savunmuştur. Anarşi, Devlet ve Ütopya 1975 yılında Ulusal Kitap Ödülünü kazandı.