Leşkeri Bazar Ulu Camii Tarihi, Mimari, Hakkında Bilgi

XI. yüzyıl başlarından bir başka Gaz­neli camii olan ve Hilmend nehri kena­rındaki ordugâh şehri Leşker-i Bâzâr’-da bulunan Ulucami, Türk-İslâm cami mimarisi tarihi içinde çok önemli bir basamak teşkil eden yapı olarak karşı­mıza çıkmaktadır. Geniş saray manzu­mesinin dış sur duvarına bitişik olarak meydana açılan durumu ile aslında bir ordugâh camii niteliğinde olan bu yapı, sur duvarındaki mihrap nişi önünde iki sıra paye üzerinde taşınan tonoz-kub­be örtüsünden ibarettir. Bu özellikler yapının, kemerlerle avluya açılarak ge­nişleyen cemaate hizmet edebilecek bir ordugâh camii şeklinde tasarlanmış ol­duğunu gösterir. Ancak en önemli nok­ta, mihrap Önünde kare planlı mekânın üstünün kubbe ile örtülmüş olmasıdır. Böylece enine gelişen harim mekânın­da, mihrap önü kubbeli bir plan şeması İlk defa karşımıza çıkmakta ve bu Ana­dolu Türk mimarisinde takip edilebile­cek bir gelişme çizgisinin başlangıcını teşkil etmektedir. Leşker-i Bâzâr kazı­lan sırasında temizlenerek aydınlatılmış olan bu caminin Sultan Mahmud (998-1030) veya en geç I. Mesud (1030-1041) döneminde yapılmış olduğu kabul edilir. Büyük Selçuklularla farklı bir konstrüksiyona kavuşan mihrap Önü kubbeli camiler Anadolu Selçuklularında ve Mısır Türk Memlükleri’nde de uygulanmıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi