Leon Foucault Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Foucault’nun en önemli çalışmaları, ışık hızının ölçümüne ve Yer’in ekseni çevresindeki dönme hareketinin deney yoluyla kanıtlanmasına ilişkindir. Arago’nun önerisiyle, ışığın dalga titreşimleri biçiminde yayıldığını öne süren kuramı sınamak üzere ışığın değişik ortamlardaki hızım ölçmek için döner dişli çarkla deneylere başlayan Foucault ve Fizeau, sonradan kendi geliştirdikleri yöntemlerle araştırmalarını yalnız sürdürdüler. 1849’da Fizeau’nun ışık hızım saptamasından bir yıl sonra, Foucault da, döner ayna yöntemiyle ışığın havada sudakine oranla daha hızlı yayıldığım belirleyerek dalga kuramını destekleyen en güçlü kanıtlardan birini sağladı.

Işık hızına ilişkin deneylerini sürdüren Foucault, ilk kez 1834’te Wheatstone’m tasarladığı döner ayna düzeneğini geliştirerek çok sağlıklı sonuçlar almayı başardı. 1862’de, küçük bir hacim içine yerleştirdiği beş içbükey aynadan oluşan bu düzenekle, ışığın havada yayılma hızım % 1 duyarlıkla 298.000 km/sn olarak belirledi.

Gene de Foucault’nun adı, daha çok ünlü sarkaç deneyiyle birlikte anılır. Açısal momentin korunumu nedeniyle, bir sarkacın salınım düzleminin sabit kalma eğiliminde olduğu öteden beri biliniyordu. Foucault, büyük bir sarkaç saliminim sürdürürken, sarkacın salınım düzleminin sabit kalacağını, Yer’in ise sarkacın altında dönmesini sürdüreceğini düşündü. Sarkaç Kuzey Kutbu’na yerleştirilirse, salınım düzleminin Yer’e göre konumu 24 saatte başlangıç durumumuna gelecek, güneye doğru inildikçe bu süre uzayacak ve ekvatorda sonsuza ulaşarak düzlemin konumu değişmez olacaktı. Buna karşılık, ekvatordan güneye doğru sarkaç düzleminin Yer’e göre konumu bu kez ters yönde yeniden dönmeye başlayacak ve dönme periyodu küçülerek Güney Kutbu’nda bir kez daha 24 saati bulacaktı. Bu ünlü deney 1851’de, Paris’teki Pantheon’un damından sallandırılan büyük bir sarkaçla yapıldı. Yer’in açısal hızına ve Paris’in enlemine dayanarak Foucault’nun hesapladığı hıza eşit bir hızla dönüyormuş gibi gözüken sarkaç düzlemi, Yer’in dönme hareketinin ilk deneysel kanıtıydı.

1852’de, ağır bir döner tekerlekten oluşan ve dönme düzlemi tıpkı sarkacın salınım düzlemi gibi sabit kalan cayroskopu tasarlayan Foucault’nun deneyleri, daha önce Coriolis’in kuramsal olarak tanımladığı döner sistemlerdeki hareketin daha iyi anlaşılmasına da yardımcı oldu.

Elektromanyetizmayla da ilgilenerek, kuvvetli manyetik alan içinde hareket eden metal levhalardaki indükleme akımlarım (“Foucault akimları”) tanımlayan, gümüşle kaplanmış cam aynalar kullanarak teleskopların yansıtma gücünü artıran Foucault, yöntemlerinin ustalığı ve ölçümlerinin duyarlılığıyla deneysel fiziğin önemli kişilerinden biridir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi