İslam Filozofları – Müslüman Düşünürler

Leknevi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî el-Leknevî (1848-1886) Hindistanlı muhaddis ve Hanefî fakihi.

Banda’da (Hindistan) doğdu. Soyu Ebû Eyyûb el-Ensârî’ye dayandığı için Ensârî nisbesiyle de anılır. Babası hadis, fıkıh ve aklî ilimlere dair otuzdan fazla eser ver­miş bir âlimdir. Leknevî on yaşında iken Kur’an’i ezberledi, babasından aklî ve nakli ilimleri öğrendi. Hafızlık yaptığı yıl­larda Farsça, befâgat ve hat dersleri aldı. On yedi yaşında öğrenimini tamamladık­tan sonra babasıyla gittiği Haydarâbâd’-da Medresetü’n-Nizâmiyye’de iki yıl eği­tim öğretim faaliyetinde bulundu. Babasıyla hacca gitti (1863), dönüşünde Hay-darâbâd’da tedris ve telif hayatına devam etti. Babasının Haydarâbâd’da kadılık ve Adâletü’n-Nizâmiyye’de yöneticilik göre­vinde iken vefat etmesi üzerine (1868) bu görev kendisine verilmek istendiyse de kabul etmeyip Banda’ya döndü ve amca­sı Muhammed Mehdî’nin kızıyla evlendi.

Leknevî, İkinci haccı sırasında Ahmed b. Zeynî Dahlân ve İbn Humeyd’den Mek­ke’de, Muhammed b. Muhammed el-Arab el-Mağribî. Abdülganî b. Ebû Saîd el-Ömerî el-Müceddidî ve Ali el-Harîrî el-Medenfden Medine’de bazı eserlerin riva­yeti için icazet aldı. Babasının dayısı Mu­hammed Ni’metullah b. Nûrullah el-Ensârî’den matematik ve aklî ilimler, Mu­hammed Hadim Hüseyin el-Muzafferpûrî’den Farsça ve riyâziyyât öğrendi. Hamîdüddin Ferâhî’den fıkıh okudu. Kısa ömrüne rağmen Zahîr Ahsen en-Nimevî, Muhammed Abdülbâkİ el-Leknevî, İdris b. Abdülalî en-Nekrâmî gibi pek çok öğ­renci yetiştirdi. Leknevî 30 Rebîülevvel 1304’te (27 Aralık 1886) vefat etti. Kaleme aldığı biyografisinde kendisinde sâdık rüya gör­me özelliğinin bulunduğunu, meydana gelecek olaylar hakkında rüya yoluyla açıkça veya işaretle bilgi sahibi kılındığı­nı, bu yolla sahabe ve ileri gelen âlimler­le görüşerek kendilerinden faydalandı­ğını ileri sürmüştür.

Usul ve fürû ilimlerinde söz sahibi olan Leknevî delillerden hükürn çıkarmada ol­dukça mahirdi. Hanefî olmasına rağmen mezhebin görüşüne muhalif açık bir delil bulduğunda mezhebin görüşünü kabul etmezdi. Hadis ilimleri ve fıkıh yanında tefsir, tarih, ensâb. edebiyat, felsefe ve mantıkla da meşgul olan Leknevî, İngiliz idaresinin Hint alt kıtasını işgalinin en yo­ğun yaşandığı dönemde dinin temel kay­naklarına dönüş hareketine önem vermiş, bu durum halkın kendisine olan güvenini arttırmış, Seyyid Ahmed Han öncülüğün­de devam eden İngiliz yanlısı çabaların halk nazarındaki etkisinin azalmasında önemli rol oynamıştır.