Tarihi Eserler

Lefkoşe Mevlevihanesi Tarihçe, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Lefkoşe Mevlevîhânesi. Lefkoşe’de fetihten kısa bir süre sonra kurulan Mevlevi tekkesi.

Fethin tarihini anlatan Ârif Dede’nin Mevlevi oluşu dikkate alınarak Mevlevîli­ğin Kıbrıs’a 1571’de fetihle birlikte girdi­ği söylenebilir. Bazı kaynaklarda, dergâh binalarının Lefkoşe’de tekkede medfun Emine adlı bir hanımın bağışladığı arazi üzerine XVII. yüzyılda yapıldığı belirtil­mekte, çeşitli arşiv belgelerinde ise tekke Arap Ahmed Paşa’nın vakıfları arasında zikredilmektedir. Mevlevîhâneden bah­seden en eski belgelerden biri olan 1003 (1595) tarihli şer’iyye sicilinden. Girne Ka­pısı yakınlarındaki tekkenin Arap Ahmed Paşa vakıfları arasında bulunduğu, bura­da bir mesnevîhanm görevli olduğu anla­şılmaktadır. Yine aynı belgede vakıf sahi­binin tekkenin bahçesini halka mesire yeri olarak vakfettiği kaydedilmektedir. Bu bahçenin bir bölümü 196O’lı yıllarda şehitliğe dönüştürülmüşse de çarpık kentleşmeden burası da payını alarak be­ton yığını haline gelmiştir. 1016 (1607) tarihli diğer bir belgede ise mevlevîhâne-nin yerinin şehid Seyyid Ahmed Paşa’nın malı olduğu ve buraya Ferhad Paşa’nın emriyle mevlevîhâne inşa edildiği belir­tilmektedir. Bu belgeye göre Ferhad Paşa’nın başvurusu üzerine Konya Âsitânesi seccâdenişini Şeyh Ebûbekir tarafından Derviş Sâdeddin Lefkoşe Mevlevîhânesi’ne şeyh tayin edilmiştir. Bunun yanında mesnevi okuyan şeyhe 3 akçe. imama 2 akçe, müezzine 1 akçe ve diğer fukaraya 8’er akçe günlük vazife verilmesini şart koşan diğer bir vakfiye ile görev dağıtımı merasiminden bahseden bir başka belge de göz önüne alınarak Lefkoşe Mevlevîhâ-nesi’nin XVII. yüzyılın başında teşkilâtını tamamlamış olduğu söylenebilir.

Tekkeye ilk şeyh olarak tayin edilen Sâ­deddin Efendi’nin ardından sebebi bilin­meyen bir aradan sonra 1132’de (1720) Şeyh Sadri Dede postnişinliğe getirilmiş ve arkasından sırasıyla Kıbrıslı Şeyh Mus­tafa Siyâhî Dede. oğlu Ârif Efendi (ö. 1138/ 1726), Lefkoşeli Hızır Dede (ö. 1140/1727), Konya’dan Ârif Dede (ö. 1179/! 7Ö5), Kıb­rıslı Seyyid Abdullah Dede [bir yıl süre ile), Lefkoşeli Şeyh Mustafa Dede (ö. 1228/ 1813), Feyzullah Dede (ö. 1267/1851), Derviş Ali Dede ve Mustafa Saffet Dede (ö. 1311/1893-94) postnişin olmuştur. Adanın 1878″de İngilizler’e kiralandığı dö­nemde mevlevîhâneye yapılan şeyh tayinlerinde usulsüzlükler görülmeye başlan­mıştır. 1894’te Saffet Dede’nin oğlu Meh-med Celâleddin Efendi’nin tayininde gele­neğe aykırı olarak İstanbul’dan berat çı­karılamamıştır. Mevlevîhâneye büyük hiz­metler veren Şeyh Mehmed Celâleddin Efendi 12 Eylül 1931’de vefat ettiğinde Kıbrıs İngiliz idaresine geçmiş, adadaki Türk vakıflarının yönetimi de İngilizler’in denetimine girmişti.