Lala Mustafa Paşa Camii, Külliyesi -Erzurum- Hakkında Bilgi,

Lala Mustafa Paşa Külliyesi. Erzurum’da XVI. yüzyılın İkinci yarısında inşa edilen külliye.

Erzurum il merkezinde yer alan külliye 970 (1562-63) yılında Erzurum Beylerbe­yi Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırıl­mıştır. Cami, mektep ve hamamdan olu­şan külliyeye 1836-1839 yıllan arasında bir muvakkithâne ilâve edilmiştir. Külliye­nin Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde yer alan vakfiyesi 971 (1563-64) tarihlidir. 1694, 1721, 1836-1839, 1851, 1870, 1889, 1962 ve 1971 yıllarında camide onarımlar ya­pılmıştır. Külliyeyi oluşturan yapılardan mektep ve muvakkithâne günümüze ulaşmamıştır.

Kesme taş malzeme ile inşa edilen ca­mi kare planlı olup önünde beş birimli bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Mukarnas başlıklı altı sütunun taşıdığı sivri ke­merli açıklıklara sahip son cemaat yerin­de birimlerin üzeri kasnaksız kubbelerle örtülmüş, geçişleri pandantiflerle sağlan­mış olan kubbelerin içleri kalem işleriyle süslenmiştir. Mihrap ekseni üzerinde yer alan taçkapı 1870 yılında onarım görmüş­tür. İç içe silmelerden oluşan barok çerçe­veli kapı mukarnaslı yaşmaklı olup altta basık kemerli açıklığa sahiptir. İki yanda altlı üstlü ikişer pencere arasında birer mihrap nişi bulunmaktadır. Alt sıra pen­cere üstlerinde sır altı tekniğinde kitâbeli çini alınlıklar dikkat çekicidir. Sağdaki mihrap nişi üzerinde üç parça halinde mermer levhaya yazılmış on dört satırlık bir kitabe vardır. Sultan IV. Mehmed ta­rafından yazdırılan bu emirname 1080 (1669-70) tarihli olup çevrede çiftçilikle geçinen halkın vergilerinin kaldırıldığını bildirmektedir.

21,20×21,10 m. ölçüsünde kare planlı harim ortada bir kubbe, dört yönde birer yarım çapraz tonoz ve dört köşede birer küçük kubbe ile örtülmüştür. Sekizgen kesitli dört paye sivri kemerlerle birbirine ve yandaki duvarlara bağlanmıştır. Orta­da yer alan büyük kubbe 10,56 m. çapında olup dıştan sekizgen bir kasnağa sahip­tir. 4.S0 m. çapındaki köşe kubbeler kas-naksızdır. Kubbe ve tonoz içleri lotus, palmet, kıvrık dal, rûmîve şakayık motif­lerinden oluşan kalem işleriyle süslenmiş­tir. Çift sıra pencerelerle aydınlanan me­kânda alt sıra pencere üstlerinde sır altı tekniğinde çini alınlıklar bulunmaktadır. Son cemaat yerindeki taçkapı dışında iki yanda yer alan birer kapı ile de harime bağlantı sağlanmıştır.