Tarihi Şahsiyetler

Kutbeddin Harzemşah Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Kutbüddin Hârizmşah (ö. 522/1128) Hârizmşahlar’ın kumcusu (1097-1128).

Sultan Melikşah’ın sarayına intisap et­tikten sonra kısa sürede önemli mevkile­re getirilen ve taştdârlığa kadar yükse­len Yemînüddin Anuş Tegin’in oğludur. Anuş Tegin’in Türkler’in hangi boyuna mensup olduğu konusunda farklı görüş­ler ileri sürülmüştür. Genellikle kabul edilen görü­şe göre Çiğil, Yağma, Karluk, Halaç Türk­leri veya Oğuzlar’ın Beydili boyuna men­suptur. Bilge Beg adlı Selçuklu kumanda­nı tarafından Garcistanlı bir kişiden satın alındığı için Garçeî (Garceî) nisbesiyle anı­lır. Sarayın taştdârlıkla ilgili masraflarını Hârizm gelirlerinden karşılamak üzere Sultan Melikşah’ın Hârizm valisi (şahne) tayin ettiği Anuş Tegin (470/1077) başşe­hir İsfahan’dan ayrılmadığı için bölge fii­len Hârizmşah Ekinci (İlkinci) b. Koçkar ta­raf ından yönetildi. Selçuklu Sultanı Berkyaruk, Horasan Meliki Arslan Argun’un katlinden sonra kardeşleri Muhammed Tapar ve Sencer ile giriştiği taht kavgala­rı sırasında Arslan Argun’u destekleyen Merv şahnesi Kodan ile Hârizmşah Ekinci b. Koçkar’a kendisine katılmaları için çağ­rıda bulundu. Ekinci b. Koçkar 10.000 ki­şilik süvari birliğiyle yola çıktı ve önden 300 seçme süvariyle Merv’e ulaştı. Onun Merv’e gelmesinden rahatsız olan Kodan, Emîr Yaruktaş ile iş birliği yaparak bir gece eğlenmekte olan Ekinci’yİ öldürdü (490/1097). Kodan ve Emîr Yaruktaş’ın Hârizm’e hâkim olduğunu duyan Berkyaruk, Horasan valiliğine tayin ettiği emîr-i dâd Habeşî b. Aituntak’tan Kodan ve Ya-ruktaş’ı cezalandırmasını istedi. Bunun üzerine Habeşî onları takibe koyuldu. Ya­ruktaş esir alındı. Kodan bir yolunu bulup Sencer’e sığındı ve onun hizmetine girdi. Habeşî bu başarısından ve Ekinci’nin öl­dürülmesinden sonra muhtemelen Berkyaruk’un isteğiyle Anuş Tegin’in oğlu Ars­lan Tegin Kutbüddin Muhammed’i aynı yıl Hârizmşah unvanıyla Hârizm valiliğine getirdi (490/1097).

Anuş Tegin, büyük oğlu Kutbüddin Mu-hammed’e Merv’deki bir medresede iyi bir tahsil imkânı sağlamıştı. Aynı zaman­da iyi bir devlet adamı olarak yetiştirilen Kutbüddin ülkesinde adaletle hüküm sürdü, başarılı hizmetlerde bulundu ve ilim adamlarını himaye etti, bu sayede şöhret ve itibarı arttı. Habeşî b. Altun-tak’ın öldürülmesinin ardından Horasan’a tamamen hâkim olan Melik Sencer, Kut­büddin Muhammed’i Hârizmşah olarak yerinde bıraktı (493/1100). Kutbüddin ka­biliyetiyle Sencer’in takdirini kazandı.