Kutalmış Bey Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Kutalmış (ö. 455/1063) Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu olan Süleyman Şah’ın babası.

“Kutlu, mübarek, uğurlu” anlamında bir isim olan Kutalmış kaynaklardaki yazılışına göre “Kutulmuş. Kutlamış” gi­bi şekillerde de okunabilmektedir. Gazneli Mahmud, hile ile yakaladığı Arslan Yabgu’yu oğlu Kutalmış ve bazı arkadaş­larıyla birlikte Hindistan’daki Kâüncâr Kalesi’ne hapsetti. Kutalmış bir fırsatını bu­lup kaleden kaçarak Buhara’ya döndü ve emrindeki Oğuzlar’la birlikte babasını kurtarmak için harekete geçti. Ancak ba­şarılı olamadı ve onun yedi yıl sonra zin­danda ölümü üzerine amcazadeleri Tuğ­rul ve Çağrı beylerle iş birliği yaptı. Dan-danakan zaferinden (431/1040) sonra top­lanan kurultayda Cürcân ve Damgan’ın fethiyle görevlendirilen Kutalmış, Tuğrul Bey’in Irak’ı idaresi altına almasının ardın­dan Azerbaycan ve İrmîniye’nin fethine memur edildi. Kendisine verilen görevleri başarıyla yerine getirdi; Bizanslılar’ın 437 (1045-46) yılında Arrân’daki Debil şehri­ne yaptıkları saldırıyı da püskürttü. Erte­si yıl Şeddâdoğullan’na ait Gence şehrini kuşattı, fakat alamadı.

1048’de Tuğrul Bey, bir yıl önce Bizans­lılar tarafından pusuya düşürülerek öldü­rülen amcası Mûsâ Yabgu’nun oğlu Ha­san Bey’in öcünün alınmasına, anne bir kardeşi ve aynı zamanda diğer amcası Yûsuf Yinal’ın oğlu olan İbrahim Ymal ile Kutalmış’ı memur etti. Birleşik Selçuklu kuvvetleri Kâlîkalâ’yı (Erzurum) hücumla alıp yağmaladılar ve Pasinler ovasında Bi­zans ordusunu bozguna uğrattılar: bu ça­tışma Türkler’le Bizans arasında yapılan ilk büyük savaştı. Kutalmış 445’te (1053-54) Kars’a hücum edip orada bulunanla­rın hepsini Öldürttü. Tuğrul Bey halifenin daveti üzerine Bağdat’a gittiğinde (447/1055) yanında Kutalmış da bulunuyordu. Bunun üzerine Büveyhîler’in Türk asıllı kumandanı ve Bağdat askerî valisi Ars­lan el-Besâsîrî, emrindeki Türk askerleriyle şehri terketti ve bir süre sonra müt­tefikleriyle birlikte Selçuklularda tâbi olan Musul’a doğru harekete geçti. Tuğrul Bey, Musul Emîri Kureyş’e yardım etmesi için Kutalmış’ı gönderdi. Kutalmış Kureyş’le buluştuktan sonra Besâsîrî’nin üzerine yürüdü. Ancak Sincar yakınında yapılan savaşta yenildi ve canını zor kurtardı.[29 Şevval 448/9 Ocak 1057] Tuğ­rul Bey. Sincarlılar’ı ölü Türk askerlerine uyguladıkları vahşetlerden dolayı ağır bir şekilde cezalandırmak üzere Musul’a gel­di ve Sincar ile Musul’un idaresini İbra­him Yinal’a verdikten sonra Kutalmış i!e birlikte Bağdat’a döndü. Tuğrul Bey’in halife tarafından Doğu’nun ve Batı’nın hükümdarı ilân edildiği muhteşem tören­de Kutalmış da hazır bulundu (449/1058).