Kutadgu Bilig Nedir, Kısaca Özellikleri, Hakkında Kısa, Özet Bilgi

Balasagun’iu Yusuf Hos Hacib’in 1070’te Karahaniı hükümdarı Tabgaç Buğra Karahan’a sunduğu Kutadgu Bilig, türk edebiyatının Islâm dini kabul edildikten sonraki dönemde ortaya konmuş en eski ürünüdür. Aruz vezniyle yazılmış mesnevi düzenindeki eser, öğretici bir destan niteliğindedir. Kitapta, İslâmlığın benimsenmesinden önceki türk dünyasına ve kültürüne, geleneklere, yönetim düzenine, yasalara ilişkin geniş bilgi verilir. Eserde yer alan atasözleri, bilgelerin ve şairlerin sözleri Kutadgu biltg’in türk dil ve kültür tarihi yönünden önemini arttırmıştır. Mesnevi, mutluluğun elde edilmesi yolunda dört ana ilkeyi dile getiren dört kişi arasındaki konuşmalardan meydana gelir. Bu dört kişi şunlardır: doğru yasa kavramını canlandıran bey Kün-Togdı (Doğan Güneş), mutluluk kavramını canlandıran vezir Ay-Toldı (Dolunay); anlayış kavramını canlandıran vezirin oğlu Ögdülmüş (Övülmüş); vezirin oğlunun dünya işlerinin sonunu canlandıran kardeşi Odgurmuş (Uyanmış). Teokratik bir siyasetname niteliğindeki kitapta mitoloji ve dinler tarihi, felsefe, bilgi kuramı, eğitim, aile düzeni, ahlâk, yurt yönetimi, sanat v.b. konusunda bilgilere ve çağının türk-islâm çevresindeki dünya görüşüne yer verilmiştir. Pozitif düşünceye, insancıl görüşe geniş yer verilen kitap, uygur dönemi adı verilen ortak eski türk yazı dili dönemine ait önemli bir dil ürünüdür. Kitabın elde bulunan üç yazmasından biri 1439’da uygur harfleriyle kopya edilmiştir. Viyana yazmasını, A. Vambery (1870) ve W. Radloff (1891-1910 yayımlamıştır. Viyana yazması ile arap harfli Kahire yazması ve gene arap harfli Fergana yazmasının tıpkıbasımları Türk Dil Kurumu tarafından yapılmıştır (1942-1943).

Reşid Rahmeti Arat, eldeki üc yazmayı karşılaştırarak Kutadgu bilig’in açıklamalı metin yayımını yapmış ve bilimsel ilkelere uygun çevirisini yayımlamıştır (1947-1959).