Tarihi Şahsiyetler

Kuşem bin Abbas Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi, -Sahabi-

Kusem b. el-Abbâs b. Abdilmüttalib el-Hâşimî (ö. 57/676}Sahâbı.

Hz. Peygamber’in amcası Abbas’ın oğ­ludur. Annesi Ümmü’1-Fazl Lübâbe bint Haris el-Hilâliyye. Hz. Hatice’den sonra müslüman olan ilk kadın olup Resûl-i Ek­rem’in hanımlarından Meymûne’nin kız kardeşidir. Resûlullah kendisine benzeti­len Kusem’i arkadaşlarıyla oynarken gör­müş ve bineğinin arkasına bindirmişti. Kuşem Hz. Peygamber’in cenazesi yıkanırken hazır bulunmuş, cesedi sağa sola çevirmiş. Resûlullah’ı kabrine yerleştirmiş ve kabirden en son o çıkmıştı. Bu sebeple Resûl-i Ekrem’e en son dokunan kişi ola­rak tanınır. Hz. Hüseyin’in sütkardeşiydi. Hz. Peygamber’den ve babasından, ayrı­ca kardeşi Fazl ve Talha b. Ubeydullah’tan hadis rivayet etmiş, kendisinden Hânî b. Hânî, Abdülmelik b. Muhammed b. Amr ve Ebû İshak es-Sebîî rivayette bulunmuştur.

Hz. Ali’nin hilâfeti döneminde Mekke valiliğine tayin edilen Kuşem onun ölümü­ne kadar bu görevini sürdürdü. Kusem’in Medine valiliği yaptığı da söylenmiştir. Mekke’deki idarî görevleri yanında hac emirliği yaptı (38/658)ve fetvalar verdi. Muâviye’nin 39 (659) yılında Yezîd b. Şecre er-Ruhâvî’yi hac emîri olarak tayin et­mesine karşı çıktı. Bunun üzerine Yezîd b. Muâviye kumandasında 3000 kişilik bir ordu Mekke’ye doğru hareket etti. Ku­şem, ordunun Mekke’ye girmesini engel­lemek için halka çağrıda bulunduysa da gerekli destek ve yardımı sağlayamadı. Yezîd herhangi bir mukavemetle karşılaş­madan Mekke’ye girdi. Kuşem, hac emir­liğine Yezîd b. Şecre er-Ruhâvî dışında bi­rinin getirilmesi isteğini tekrarladı. Ebû Saîd el-Hudrfnin görüşü doğrultusunda hac idaresine Şeybe b. Osman getirildi.

Kusem Muâviye döneminde Horasan Valisi Saîd b. Osman b. Affân’ın kuman­dasında Horasan civarındaki fetihlere ka­tıldı. Savaşta gösterdiği kahramanlık kar­şılığında ganimetten bin hisse ayrılması teklif edildiyse de ganimetlerin beşe tak­sim edilip diğer kişilerin haklan verildik­ten sonra kendisine pay ayrılması gerek­tiğini belirtti. Fazilet ve takva sahibi olan Kuşem, Saîd b. Osman’la birlikte Semer-kant seferine katıldı (56/675) ve Semer-kant’ta şehid oldu. Merv’de vefat ettiği de belirtilmiştir. Mezarı zamanla ziyaretgâh haline gelmiş, etrafına cami ve med­rese yapılmıştır. Semerkantlılar arasında “şâh-ı zend” (yaşayan sultan) olarak anı­lan Kusem’in mezarına Bâbür devrinde Mezarşah adı verilmiştir.

TDV İslâm Ansiklopedisi