KURUMLAR SOSYOLOJİSİ

 

Kurumlar Sosyolojisi,
toplumun temel ve önemli İhtiyaçları çerçevesinde teşkilat­lanmış vebütünleşmiş
değerlerin, normla-no (kuralların) ve davranış kalıplarının bi­leşimi olan
sosyal kurumlan sosyolojik metod ve tekniklerle inceleyen bir sosyo­loji
dalıdır. Yani, sosyal kurumların sosyo-lojisidir.

Belirli bir sosyal
kurumu teşkil eden dav­ranış kalıpları birbirini destekleyen sosyal rol ve
ilişkiler içinde ve kurumun amacına göre örgütlenirler, kurumsallaşır ve bir
bütün manzarası kazanırlar. Kurumların kapsamı içinde bulunan davranış kalıpla­rı,
roller ve ilişkiler yıllar boyu sürekli tek­rarlanır, zaman içinde belirli
hareket prensipleri, normlar (kurallar) ya da “ide­al davranış”
niteliği kazanırlar. Bu kuralla­rın bir kısmı örf ve âdetler, bir kısmı ka­nunlar
ya da diğer sosyal kontrol mekaniz­ma ve esasları olarak karşımıza çıkarlar.

Sosyolog Herbert
Spencer (1820-1903), toplumu karşılıklı ilişki içindeki birimle­rin, organların
ya da kurumların bir bütü­nü olarak tanımlar. Ondan sonra bazı sos­yologlar,
toplumu ve toplumsal yapıyı açıklarken sosyal rol ve sosyal kurumlar­dan
hareket etmişlerdir. Aslında toplumu sosyal rol veya kurumlarla açıklamak ara­sında
pek fark yoktur. Zira, sosyal kurum­lar, sosyal roller destesinden ya da komp­leksinden
oluşurlar.

Spencer, sosyal
kurumları fonksiyonları­na göre, koruyucu, bölüştürücü, düzenle­yici olmak
üzere üç grupta toplar. Botto-more, insan toplumunun oluşması için ge­rekli
olan toplumda belirli sosyal görevler ifa eden fonksiyonel ön şartlan, sosyal
ku­rumlar olarak niteler. Bunlar,

 1) Haber­leşme sistemi,

 2) Üretim ve değerlerle il­gili ekonomik sistem,

 3) Yeni kuşakların sosyalleşmesiyle ilgili sistemler
(aile ve eğitim),

 4) Otorite sistemi ve siyasi iktida-ı rm bölüşümü ile ilgili
sistem,

 5) Dinî sis­tem olmak üzere beş sistemi kapsar, Go-

rüleceği üzere sosyal
kurumlar, toplu­mun parçalarından ibaret olmayıp sosyal hayatın belirli
alanlarıyla ilgili düşünce kompleksidirler. Din, siyaset, ahlak, eği-tîm, hukuk
vb. alanları kurumsal açıdan ele alıp inceleyen kurumlar sosyolojisi bu
alanlarla ilgili özel sosyolojilerden (hu­kuk sosyolojisi, ahlak sosyolojisi
vb.) de yararlanmaktadır.

İzzet ER Bk. Kurum;
Sosyoloji.