Tarihi Şahsiyetler

Kurdoğlu Hızır Hay­reddin Reis Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Hızır Hay­reddin Reis (ö. 979/1572 [?]) Ünlü Türk denizcisi.

Akdeniz’de faaliyet gösteren ve Os­manlı donanmasına hizmet eden bir aile­den gelir. Babası, Barbaros Hayreddin Paşa’nın önde gelen yedi reisinden biri olup Kanunî Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi’nde (1522) deniz harekâtını büyük bir başarıyla idare eden Kurdoğlu Muslihuddin Reis’tir. Muslihuddin Reis, Barbaros Hayreddin’e duyduğu hayranlıktan ötü­rü erkek çocuğu olunca adını Hızır Hay­reddin koymuştur. Bazı resmî belgeler­de Hızır Hayreddin’in adı Kurdoğlu Hızır Reis olarak da geçer.

Hızır Hayreddin bir süre Barbaros’un emrinde çalıştı. Mesleğinde giderekyük-seldi ve önemli hizmetlerde bulundu; hassa reisleri arasında yer aldı. 12 Receb 967’de (8 Nisan 1560) Rodos beyi Ahmed’in sefere gitmesi emredildiğinden Hızır Hay­reddin. adanın ve civardaki limanların ko­runması, tüccar gemilerinin güvenliğinin sağlanması ile görevlendirildi. Ancak 23 Nisan’da gönderilen bir başka emirle, va­zifesinden feragat eden İskenderiye kap­tanı Şücâ’nın yerine tayin edildi. Mısır’daki kaptanlığı sırasında bazı önemli görevle­ri yerine getirdi, bu arada Süveyş kaptan­lığını da üstlendi. Nitekim Rebîülevvel 972’de (Ekim 1564) Süveyş kaptanı iken İzmir civarındaki Sığacık / Sığla sancak beyiliğine tayin edildi. Onun bu görevde ne kadar kaldığı ve ne gibi faaliyetlerde bulunduğu bilinmemek­le birlikte II. Selim’in saltanatının (1566-1574) ilk yıllarında Sumatra’da Açe sul­tanlığına yardım kararı alındığı sırada yi­ne Süveyş kaptanlığı yaptığı anlaşılmak­tadır. Kendisi bu sıfatla Hint seferine çık­makla görevlendirilmiş, yerine Mahmud Reis getirilmiştir. Ancak Yemen’de isyan çıkması Hızır Hayreddin’in Açe’ye gitme­sine engel oldu. Zeydİyye ailesinden olan İmam Mutahhar’ın isyan ederek San’a Beylerbeyi Murad Paşa’yı esir alıp kendi adına hutbe okutması üzerine Şam Bey­lerbeyi Lala Mustafa Paşa Yemen serdarlığına tayin edildi. Bu arada 29 Cemâziye-lâhir 975’te (31 Aralık 1567) Hızır Hayred­din Reis’e gönderilen bir hükümle de Hint’e gitmek için hazırlamış olduğu on beş parça gemiyi alıp Süveyş kaptanı Mahmud Reis ile birlikte Yemen tarafına gitmesi emredildi. Hızır Hayreddin’in Yemen’e gitme­si. Serdar Lala Mustafa Paşa ile Mısır Bey­lerbeyi Koca Sinan Paşa arasındaki anlaş­mazlık yüzünden aylarca gecikti. Serda­rın Hızır Hayreddin’le beraber Kahire’ye gelişinden sonra toplanan divanda da an­laşmazlık giderilemedi. Bu­nun üzerine 21 Safer 976’da (15 Ağustos 1568) Lala Mustafa Paşa azledilerek Ye­men serdarlığına Sinan Paşa getirildi. Bu yüzden donanma da ancak bu tarihten sonra İskenderiye’den hareket edebildi. Sinan Paşa ile yeni San’a Beylerbeyi Özdemiroğlu Osman Paşa. İmam Mutahhar’ın ele geçirdiği yerleri geri almak için müca­deleye başladılar. Hızır Hayreddin ordu­ya bir yandan malzeme taşırken öte yan­dan isyanın bastırılması için denizden yardımcı oldu. 1569 baharında da serda­rın emriyle Aden’i kuşattı. Zilkade 976 (Mayıs 1569) içinde Aden’in alınması ile Yemen isyanı tamamıyla bastırıldı.

İsyanın bastırılmasından sonra Hızır Hayreddin, bu arada Açe için hazırlanan malzemenin iki gemiyle gönderilmiş ol­ması yüzünden artık Sumatra’ya gitme­di. Yeniden Süveyş kaptanlığına getirildi­ği sanılan Hızır Hayreddin’in bundan son­raki faaliyetleri hakkında bilgi yoktur. Zil­kade 979 (Mart 1572) tarihli bir hükümde kendisinden “müteveffa” şeklinde bah­sedilmesi, onun Kıbrıs seferi ve İnebahtı bozgunu arefesinde veya bu mücadeleler sırasında öl­müş olabileceğini düşündürmektedir.

TDV İslâm Ansiklopedisi