Türk Edebiyatı

Künhü’l-ahbâr Kitabı, Yazarı, Konusu, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Künhü’l-ahbâr. Âlî Mustafa Efendi’nin (ö. 1008/1600) dünya tarihî olarak kaleme aldığı eseri.

Müellifin müslüman tarih yazımına mükemmellik kazandırmak amacıyla ka­leme aldığını ifade ettiği eserin yazma nüshası yaklaşık 1000 sayfa ve dört bö­lümden (rükün / erkân) meydana gelmek­tedir. Birinci bölüm yaratılıştan Hz. Muhammed’e kadar olan tarihe, ikinci bö­lüm Emevî ve Abbasîler dönemine, üçün­cü bölüm Türk ve Moğol hanedanlarının tarihine, dördüncü bölüm Osmanlı tari­hine ayrılmıştır. İlk bölümde ayrıca coğ­rafya ve etnolojiyle ilgili konular, eserin sonunda da biyografiler ihtiva eden ilâ­ve bir kısım düşünülmüş, ancak eserin mukaddimesinde belirtilen bu planlama tam olarak gerçekleşmemiştir. Bunun yerine bölümlerin muhtevası şu şekilde­dir: Birinci bölüm Hz. Âdem’den Hz. Yû­suf’a kadar olan peygamberler ve hane­danlar tarihini; ikinci bölüm Hz. îsâ ve Hz. Muhammed’e kadar olan peygam­berler tarihini, ilk sahâbîlerin ve I. (VII.) yüzyılın önemli şahsiyetlerinin biyogra­filerini, on iki imamın hayatını, İran ve Ptoleme hanedanları tarihini; üçüncü bölüm Emevî ve Abbasîler dahil pek çok müslüman hanedanın tarihini; dör­düncü bölüm başlangıçtan 1005 (1596) Eğri seferine kadar olan Osmanlı tarihini içine alır. Bu son bölümde ayrıca devlet adamları, âlim ve şairlere ait uzun biyog­rafiler, Osmanlılar’ın aslı, etnolojileri ve idarecilerinin durumuyla ilgili müstakil kısımlar da bulunmaktadır.

Kitap içindeki verilerle müellifin diğer eserlerinden çıkarılan bilgilere göre Künhü’1-ahbâr’ın yazımına muhtemelen 1000 (1592) yılı kışında başlanmıştır. Mü­ellif, eser üzerinde sekiz (bir başka yer­de on) yıl çalıştığını ve sürekli değişiklik­ler yaparak ilâveler (ta’likat) yazdığını söylemektedir. 1008’de (1599-1600) Kahire’ye giden Âlî’nin burada da kitap üzerinde çalışmaya devam ettiğine dair işaretler vardır. Muhtemelen dördüncü bölümün son redaksiyon nüshalarından birinin 1599’dan sonra Kahire’de görül­müş olması ve Âlî’nin bu tarihten sonraki eserlerin­de Künhü’l-ahbâr’ûan alıntıların bulun­ması onun eserin bir veya birkaç nüsha­sını beraberinde Kahire’ye. ardından san­cak beyliğine tayin edildiği Cidde’ye gö­türdüğünü göstermektedir.