Köprü­lüzade Fazıl Ahmet Paşa Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Köprü­lüzâde Fâzıl Ahmed Paşa (ö. 1087/1676) Osmanlı sadrazamı.

1045 (1635-36) yılında Amasya’nın Köp­rü (Vezirköprü) kasabasında doğdu. Köp­rülü Mehmed Paşa’nın oğludur. Annesi buranın voyvodası Yûsuf Ağa’nın kızı Ayşe Hanım’dır. Yedi yaşında iken babasıyla birlikte İstanbul’a gitti; burada dönemin ünlü ilim adamlarından ders aldı ve Ka­raçelebizâde Abdülaziz Efendi’den mü­lâzım oldu. On altı yaşından itibaren Ah­med Paşa, Kasım Paşa, Sahn-ı Semân ve Sultan Selim medreselerinde “paşazade” unvanıyla müderrislik yaptı. Ancak âlim­ler arasındaki ihtilâf ve dedikodular yü­zünden on yıla yakın devam eden bu meslekten babasının şevkiyle ayrılarak mülkiyeye geçti. 1069 (1659) yılından itibaren Erzu­rum ve Şam valiliklerinde bulundu. Şam’­da yaptığı bazı vergi indirimleriyle halkın sevgisini kazandığı gibi bu bölgedeki ta­nınmış ailelerden Şihâb ve Ma’noğulları’nı sindirip devlete vergi vermelerini sağ­ladı. Bu arada Sayda, Beyrut, Safed dolay­larını ayrı bir beylerbeyilik haline geti­rerek doğrudan merkeze bağladı. Daha sonra Halep beylerbeyiliğine tayin edilen Ahmed Paşa, henüz görevinin başına geç­meden merkeze çağrılarak İstanbul kay­makamlığına getirildi. Ancak iki ay kadar sonra babasının rahatsızlanması üzerine Edirne’ye gitti ve Önce sadâret kayma­kamı oldu, babasının vefatı üzerine de vezîriâzamlığa tayin edildi.[8 Rebîülevvel 1072/1 Kasım 1661]

Babasından iç meseleleri Önemli ölçü­de halledilmiş bir ülke devralan Ahmed Paşa, on beş yıl süren sadrazamlığı döne­minde daha ziyade dış meselelerle meş­gul oldu. Önce Erdel meselesini çözmeye çalıştı. Avusturyalıların Erdel prensi yap­mak istedikleri Kemeny Janos’un  Avusturya’dan aldığı yardım kuvve­tiyle Osmanlılar’ın beyliğe getirdiği Apafy Mihaly’ye karşı yürümesi üzerine bir yan­dan Mihaly’ye mektup gönderirken öte yandan Yanova Beylerbeyi Küçük Meh­med Paşa’yı Erdel’i ve Apafy’yi korumak­la görevlendirdi. Ardından Avusturya’ya karşı sefer karan alındı. 5 Ramazan 1073′-te (13 Nisan 1663) Edirne’den hareket eden Ahmed Paşa Belgrad’a ulaştığında Avusturya’dan barış talebi geldi. Eszek’-te yapılan iki toplantıda Avusturya elçile­rine imparatorlarının Erdel’e saldırarak burada Szekelyhid ve Kolojvar kalelerini zaptettiğini, Kanije civarında Zrinyvar (Yenikale) Kalesi’ni yaptırdığını söyleye­rek bunlardan birincisinin iadesini, ikin­cisinin yıktırılmasını, esir alınan müslümanların hemen serbest bırakılmasını, Kanunî Sultan Süleyman dönemindeki gi­bi Avusturya’nın Osmanlı Devleti’ne her yıl 30.000 altın vergi ödemesini istedi. Bu talepler reddedildi. Budin’e varıldığında yapılan istişarede 1605 yılında alınıp Er­del Krallığı’na bağlanan, fakat bir süre önce Avusturya işgaline uğrayan Uyvar üzerine gidilmesi kararlaştırıldı. Kale ku­şatma altına alındı. Bu sırada imparato­run ünlü kumandanlarından İtalyan asıllı Montecuccoli kumandasındaki Avustur­ya ordusu mağlûp edilmiş, Kırım kuvvet­leri Viyana önlerine kadar uzanmıştı. So­nunda kale kumandanı Forgacs. 21 Safer 1074 (24 Eytül 1663) tarihinde müdafılerin can ve mallarına zarar gelmemesi, ağırlıkların nakli için 400 kadar araba tah­sisi, bir günlük erzak verilmesi gibi şart­larla Uyvar’ı teslim etti. Bizzat Köprülüzâde Uyvar’ın fethine, “Allah muîn oldu fetheyledik Uyvarı” (1074) mısraıyla tarih düşürdü. Onarılan kale 4000 muha­fızla yeteri kadar mühimmat konularak tahkim edildi. Daha sonra Kaplan Mus­tafa ile San Hüseyin paşaları Novigrad. Nitra (Nytra), Leva (Levvencz) gibi o civar­daki kaleleri fethe. Tatar kuvvetlerini de Avusturya elindeki Macaristan içlerine akına gönderen Ahmed Paşa, Erdel Pren­si Apafy Mihaly’yi huzuruna kabul etti; bu arada Avusturya başvekiline mektup gönderdi ve Belgrad’a dön­dü. Amacı kışı burada geçirip ilkbaharda tekrar Avusturya seferine çıkmaktı. An­cak 26 Cemâziyelâhir 1074’te (25 Ocak 1664) Sigetvar kuşatma altına alınınca Ahmed Paşa Eszek’e hareket ettiyse de o yöredeki beylerin duruma hâkim olduk­larını öğrenip geri döndü. Avusturya sal­dırılarından hasar gören Sigetvar ve Peçuy’a takviye birlikleri gönderdi.