KOMŞULUK

Komşuluk terimi
aşağıdaki anlamlar­dan birini, ya da birkaçını ifade eder:

 a) in­sanların yaşadığı küçük bölge;

 b) bu böl­gede yaşayanlar;

 c) yaşayanlar arasında varolan ilişkiler ve birbirlerine
olan yakın­lıkları;

 d) o bölgenin sakinleri arasındaki arkadaşça ilişkiler.

Terimin bilimsel
kullanımı hiç şüphesiz, kendiliğinden, birincil grup ilişkilerini ve
“komşuluk”ta bunların izdüşümlerini vur­gulayan C.H.Cooley’den
etkilenmiştir. Bununla birlikte Oxford’un ingilizce Söz-/ügü’nde kelimenin
topluluk (commu-nity) anlamına geldiği 17. ve 18. yüzyıl kul­lanımları geçer.
Steele “bunlar komşuluk kelimesiyle adlandırabileceğimiz küçük
topluluklardır” der ve açıkça kelimenin bu teknik kullanımının 20. yüzyıl
kent sos­yolojisi ve kent planlaması literatüründe bulunabileceğine işaret
eder.

Modern kullanımda komşuluk
terimi, “kendisine ait” olduğu düşünülen küçük bir yerleşim bölgesi
anlamında kullanılır. “İlk zamanlarda köy toplumuyla hemen hemen özdeş
olan komşuluk, modern dö­nemde henüz köy statüsüne ulaşmamış seyrek nüfus
gruplarıyla aynı anlamdadır. Daha çok yoğun bir nüfusun bulunduğu alamn ufak
bir bölümüne -kentlerde fizik­sel ve sosyo-ekonomik açıdan az çok ayırd
edilebilen bölgesel gruplar- dayana­rak kent sosyolojisinde kullanılır.
“Coğra­fi bir ifade olarak komşuluk kavramına

böylesi bir yerde
yaşayanların birbirleriy­le “birincil” ya da “yüzyüze”
ilişkilerden hoşlanmaları (ya da hoşlanabilecekleri) fikri eklenir. Böylece,
Liverpool Üniversi­tesi Sosyal Bilimler Bölümü; “Plana ve sosyolog
açısından komşuluğun özünün, insanları bir araya getirme, günlük haya­tın
yüklerini paylaşma ve ortak sorunların üstesinden gelebilmek için işbirliği yap­ma
fırsatını sağlaması olduğunun vurgu­lanması” gerektiğini belirtir. Bundan
baş­ka, “komşuluk kaçınılmaz ya da otomatik olarak değil, yerelliğin
toplum üzerindeki etkisiyle ortaya çıkar. Bireyler toplumsal olgu olarak komşu
olmadan fiziksel olgu olarak komşu olabilirler. Komşuluğun salt ilişkiden daha
fazla bir anlamı vardır. Komşuluk ortak çıkartan vurgular.

Terimin en çok
kullanımı komşuluk biri­mi kavramında olmuştur. Yöneticiler ve sosyologlarca
kullanıldığı şekliyle bu ilke iki-katlıdır: “Bu fikir insanların sadece be­lirli
yerel hizmetlere uygun birimler halin­de gruptandın İmasını değil, toplumsal
bir amaca -komşuluk ruhunu uyandıracak ka­dar küçük bir birim ve aynı zamanda
ken­di kendine yetecek büyüklükte bir bîrim olarak- hizmeti içerir. Önemli
durumlar­da “dengeli” bir heterojen toplumsal kom­pozisyonu ifade
etmek için de kullanılır: İdari yeterliliği amaç olarak kabul etmek yerine,
hedef daha ziyade tüm sınıflara ve tüm birey türlerine uygun bir yer ve uy­gun
bir işlev vererek her komşuluk biri­minde “dengeli bir toplum” ortaya
çıkar­mak olmuştur.

(SBA) Bk. Cemaat.