33Sosyoloji Sözlüğü

KOLLEKTÎVİZM

 

KOLLEKTÎVİZM

 

Kollektivizm,
toplumsal ve özellikle eko­nomik düzenlemeler konusunda kapsam­lı merkezî
siyasal güç tarafından kontrole taraftar olanların inanç, amaç ve yöntem­lerini
dile getiren terimdir.

Terim, 1896’da yapılan
Birinci Sosyalist Enternasyonel’in Basel Kongresi’nden bu yana Avrupa’da ve
özellikle 1880’ler-den bu yana İngiltere’de yaygın bir şekil­de kullanıldığı
gibi, bir çok otoriteye göre sosyalizm terimiyle de yakın bir ilişki için­dedir.
İlk olarak Basel Kongresi sırasında

sosyalist faaliyetin
üçüncü ekolünü Proud-hon ve Marx ekolünden ayırmak için kul­lanılmış
görünmektedir. Onların gayeleri sosyalizm ya da komünizmin otoriter ol­mayan
bir türünü ortaya atmaktı. Baku-nin ve izleyicilerinin kelimeyi kullandığı
şekliyle kollektivizm, işbirliği içindeki üre­tici ve tüketicilerden oluşan
yerel nitelikli yüzyüze bir gruba atıfta bulunur; o keli­menin “Devlet
Sosyalizmi” -demokratik-leşmİş Devlet tarafından temsil edilen bü­yük
“kollektiPin sahibi- anlamma gelme­ye başladığı daha sonraki kullanımla
hiç­bir ortak noktaya sahip değildir. Ayrıca Kropotkİn tarafından yapılan
gelecek dev­rimci toplumdaki iki safha-kollektivizm ve komünizm- arasındaki
ayrıma da dik­kat edilmelidir. Kropotkin’e göre kollekti­vizm, mülkiyet
anlayışının devam edeceği ve komünler mülkiyeti şeklini alıncaya ka­dar geçecek
süre içindeki geçici bir aşa­madır.

Terim,

 a) Sosyalist öğretinin ve kontro­lün şekillerini (yalnız
otoriter şekilleri de­ğil) ve,

 b) özellikle ekonomik alanda (ör­neğin ekonomide devlet
planlaması) ar­tan devlet müdahalesini amaçlayan öğreti­leri (daha çok yerme
anlamında olmak üzere sosyalist ya da diğer öğretileri) kap­sayacak şekilde genişletilmiştir.
Çeşitli ya­zarlar “bH maddesinde ‘sosyalizm’ ve ‘kol­lektivizm’ arasındaki
ayrımı ortaya koy­mak İçin iki yol izlemiştir. Birincisi, sosya­lizm,
kollektivizm ya da planlama denile­bilecek uygulama ve öğreti türlerinin bir
örneğidir. Siyasal kollektivizm, toplum amaçlarının en iyi şekilde bilinçli bir
mer­kezî yönlendirmeyle elde edilebileceği inanadır. İkincisi, bireyciliğin
karşıtı ola-rak kollektivizm, sosyalizmden daha belir­siz ve gevşek bir
terimdir. Böyle bir gev­şek terim, bazı amaçlara göre gereklidir.

Sözgelimi, bir insanın
bireyci düşünceye uymayan fikirleri benimsediğini söyleme­si onun kollektivİst
olmasını engellemez.

(SBA)

Bk. Bireycilik;
Komünizm; Komün; Sosya­lizm.