KOLLEKTÎVİZM
Kollektivizm,
toplumsal ve özellikle ekonomik düzenlemeler konusunda kapsamlı merkezî
siyasal güç tarafından kontrole taraftar olanların inanç, amaç ve yöntemlerini
dile getiren terimdir.
Terim, 1896’da yapılan
Birinci Sosyalist Enternasyonel’in Basel Kongresi’nden bu yana Avrupa’da ve
özellikle 1880’ler-den bu yana İngiltere’de yaygın bir şekilde kullanıldığı
gibi, bir çok otoriteye göre sosyalizm terimiyle de yakın bir ilişki içindedir.
İlk olarak Basel Kongresi sırasında
sosyalist faaliyetin
üçüncü ekolünü Proud-hon ve Marx ekolünden ayırmak için kullanılmış
görünmektedir. Onların gayeleri sosyalizm ya da komünizmin otoriter olmayan
bir türünü ortaya atmaktı. Baku-nin ve izleyicilerinin kelimeyi kullandığı
şekliyle kollektivizm, işbirliği içindeki üretici ve tüketicilerden oluşan
yerel nitelikli yüzyüze bir gruba atıfta bulunur; o kelimenin “Devlet
Sosyalizmi” -demokratik-leşmİş Devlet tarafından temsil edilen büyük
“kollektiPin sahibi- anlamma gelmeye başladığı daha sonraki kullanımla
hiçbir ortak noktaya sahip değildir. Ayrıca Kropotkİn tarafından yapılan
gelecek devrimci toplumdaki iki safha-kollektivizm ve komünizm- arasındaki
ayrıma da dikkat edilmelidir. Kropotkin’e göre kollektivizm, mülkiyet
anlayışının devam edeceği ve komünler mülkiyeti şeklini alıncaya kadar geçecek
süre içindeki geçici bir aşamadır.
Terim,
a) Sosyalist öğretinin ve kontrolün şekillerini (yalnız
otoriter şekilleri değil) ve,
b) özellikle ekonomik alanda (örneğin ekonomide devlet
planlaması) artan devlet müdahalesini amaçlayan öğretileri (daha çok yerme
anlamında olmak üzere sosyalist ya da diğer öğretileri) kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Çeşitli yazarlar “bH maddesinde ‘sosyalizm’ ve ‘kollektivizm’ arasındaki
ayrımı ortaya koymak İçin iki yol izlemiştir. Birincisi, sosyalizm,
kollektivizm ya da planlama denilebilecek uygulama ve öğreti türlerinin bir
örneğidir. Siyasal kollektivizm, toplum amaçlarının en iyi şekilde bilinçli bir
merkezî yönlendirmeyle elde edilebileceği inanadır. İkincisi, bireyciliğin
karşıtı ola-rak kollektivizm, sosyalizmden daha belirsiz ve gevşek bir
terimdir. Böyle bir gevşek terim, bazı amaçlara göre gereklidir.
Sözgelimi, bir insanın
bireyci düşünceye uymayan fikirleri benimsediğini söylemesi onun kollektivİst
olmasını engellemez.
(SBA)
Bk. Bireycilik;
Komünizm; Komün; Sosyalizm.