Kitabu’l Mesahif Yazarı, Konusu, Hakkında Bilgi

Kitâbü’l-Mesâhif. İbn Ebû Davud’un (ö. 316/929) resmî mushafa ve bazı sahâbîlere ait özel mushaf nüshalarına dair eseri.

Hz. Osman mushaf nüshalarını çoğalt­tırıp belli başlı merkezlere gönderdikten sonra herkesin bu nüshaları esas almasını istemiş, nüshalara aykırı olan okuyuşları yasaklamış, bunların hattına uymayan mushafların yakılmasını emretmişti. Sa­habe arasında onun bu tasarrufu kabul görmüşse de ahrufü’s-seb’a ruhsatı kap­samında başlangıçtan itibaren bazı sahâbîler tarafından tercih edilen farklı oku­yuşlar daha sonraki nesillere şâz kıraatler olarak intikal etmiş, gerek Hz. Osman’ın nüshaları arasındaki farklar, gerekse ah­rufü’s-seb’a okuyuşlarına dair bazı riva­yetler ilk asırlardan itibaren çeşitli adlar altında yazılan, özellikle Kitûbü’l-Mesâhif, İhtilâf ü’l-meşâhif gibi adlarla anılan eserlere konu olmuştur. Ancak İbn Ebû Davud’un bu kita­bı dışında mushaflar konusunda yazılan eserlerden hiçbiri günümüze ulaşma­mıştır.

Kitâbü’l-Meşâhif beş bölümden (cüz) meydana gelmekte olup birinci bölümde Zeyd b. Sâbifin Hz. Peygamber’e vahiy kâtipliği yapması, Peygamber’in Kur’an’ın dışında kendisinden bir şey yazılmasını yasaklaması, ashabın yazıyı nereden ve kimlerden öğrendikleri, Hz. Ebû Bekir’in Kur’an’ı cem’i. Hz. Ali ve Ömer’in Kur-‘an’ı cem” çalışmaları, Hz. Osman’ın mus­haf nüshalarını çoğalttırması üzerinde meydana gelen ittifak, bu konuda Abdul­lah b. Mes’ûd’un tutumu gibi konularla ilgili rivayetlere yer verilmiştir.

İkinci bölümde, Kur’an’ın cem’i çalış­maları sürdürülürken bazı âyetlerin mus­hafa yazılması sırasında meydana gelen müzakereler, Kur’an’da lahin bulunup bu­lunmadığı, Hz. Osman’ın yazdırdığı mus-haflann sayısı ve bunların hangi merkez­lere gönderildiği, Osman’ın “imam mus­haf diye anılan nüshasıyla Medineliler’in okuyuşu ve mushaflan arasındaki fark­lar, imam nüshadan istinsah edilerek çe­şitli merkezlere gönderilen mushaflar arasındaki farklar. Haccâc b. Yûsuf un Os­man’ın mushaf ı üzerinde yaptığı tasar­ruflar, Hz. Ömer, Ali. Übey b. Kâ’b, Abdullah b. Mes’ûd ve Abdullah b. Abbas’ın özel mushafları veya okuyuşlarındaki farklılıklara dair rivayetler bir araya geti­rilmiştir.