Kırımlı Mahmud Ağa Kimdir, Hayatı, Mimari Eserleri, Hakkında Bilgi
Kırımlı Mahmud Ağa XIX. yüzyılda görev yapan Hassa başmimarı.
Osmanlı mimarlık teşkilâtı olan Hassa Mimarlık Ocağı’nın kaldırılmasından önce görev yapan son başmimarlardandır. Târîh-i Lutffde kendisinden Ebniye-i Hassa müdürü şeklinde söz edilse de 1831’de oluşturulan bu kurumdan evvel 1827-1829 yıllarında serrni’mârân-ı Hassa olarak görev yaptığı Osmanlı arşiv belgelerinden anlaşılmaktadır. Maliyeden mü-devver 89S9 numaralı inşaat defterinde, kendisinden önce başmimar olan Seyyid Abdülhalim Efendi’nin 12 Zilkade 1242 (7 Haziran 1827) tarihli tüfenkhâne tamiratına ait kaydından sonra Kırımlı Mahmud Ağa’ya ait ilk kayıt 8 Muharrem 1243 (1 Ağustos 1827) tarihini taşımaktadır. Bu durumda Mahmud Ağa’nın 1827 yılı Haziran veya Temmuz ayında başmimarlığa getirilmiş olduğu söylenebilir.
21 Temmuz 1829’da Mahmud Ağa görevden alınıp yerine tekrar Seyyid Abdülhalim Efendi tayin edilir. Sabık başmimar olarakTarabya!da padişah atları için 19 Kasım 1829’da yaptığı bir ahırın birkaç gün sonra yıkılıp on bir atın ölümüne sebep olması yüzünden ailesiyle birlikte Bursaya sürgüne gönderilir. Târîh-i Lutü’ûe, ahırın yıkılışını Mahmud Ağa İle arası iyi olmayan Kirkor Balyan’ın sağladığı ve bu amaçla işçileri ayarlayıp bina çatısında uygun olmayan malzeme kullandırdığı belirtilir. Abdülhalim Efendi döneminde Mahmud Ağa’nın inşa ettiği binalarda çalışan işçilerin, ayrıca esnafın alacakları olduğuna dair istekte bulunmaları üzerine kendisinden harcama ve ödemelerinin kayıtları istenir. Bu kayıtlan ve bir dilekçesini içeren 4 Mayıs 1830 tarihli belgede başmimarlığa tayininden önce yıllık 5000 kuruş gelirle mühendishânede otuz yıla yakın bir süre çalıştığını, ancak şimdi ailesinin ve kendisinin zaruret içerisinde bulunduğunu ve hakkındaki iddiaları savunabilmesi için İstanbul dönmesi gerektiğini belirtir. Şehremânetinin bu isteğini uygun bulması üzerine İstanbul’a döner. Aynı belgede Dâvutpaşa bahçesinde bazı köprüleri [17 Rebîülâhir 1244/ 27 Ekim 1828] Göksu’da büyük köprüyü [9 Cemâziyelâhir 1244/17 Aralık 1828] tamir ettiği. Tüpçülar’daki camiyi [13 Cemâziyelevvel 1244 / 21 Kasım 1828] ve Haseki’de bir karakol [15 Şaban 1244 / 20 Şubat 1829] inşa ettiği kaydedilmiştir.