Kılıç Ali Paşa Kütüphanesi Tarihçe, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Kılıç Alî Paşa Kütüphanesi. Debbağzâde İbrahim Efendi’nin İstanbul Tophane’deki Kılıç Alî Paşa Medresesi’nde 1216 (1801) yılında kurduğu kütüphane.

Kılıç Ali Paşa Medresesi’nin bir odasın­da tesis edilen kütüphane diğer kütüpha­nelerde bulunmayan bazı özellikler gös­terir. Kuruluşunda Debbağzâde İbrahim Efendi’nin vakfettiği 753 kitap arasında tefsir ilmine dair eserler büyük bir yekûn tutmakta, dolayısıyla kurucusunun mü­derris kişiliği kütüphane koleksiyonuna yansımaktadır. İbrahim Efendi, kütüpha­neye tayin ettiği dört hâfız-ı kütübün ad­larını vakfiyesinde belirttiği gibi bunlar­dan sonra gelecek hâfız-ı kütüblerin de kendi ailesi fertlerinden olmasını, bu mümkün olmadığı takdirde Tophane ahalisinden ehil olan kimselerin bu gö­reve getirilmesini istemektedir. Vakfi­yesine göre tayin edilen dört hâfız-ı kü-tüb ikişer ikişer nöbetleşe kütüphanede bulunmakta ve birinci hâfız-ı kütüb 40. ikincisi ve üçüncüsü 20, dördüncüsü 16 akçe ücret almaktaydı. Dört hâfız-ı kü­tüb yanında belli zamanlarda sayım ya­pılmasını temin ve bu sayıma nezaret etmekle görevli bir nâzır-ı kütüphane de mevcuttu.

Diğer XVI1I-X1X. yüzyıl Osmanlı kütüp­hanelerinde olduğu gibi Kılıç Ali Paşa Kü­tüphanesi vakfiyesinde de kesinlikle dışa­rıya ödünç olarak kitap verilmeyeceğine dair kayıt vardır. Okuyucuya haftada altı gün açık olan kütüphane cuma günleri kapalı idi. Bu devir kütüphanelerinde sık­ça rastlanan “kütüphanede ibadef’in Kı­lıç AH Paşa Kütüphanesi’nde de oldukça yoğunlaştırıldığı ve hâfız-ı kütüblerin me­sailerine kütüphanenin sabahlan her açı­lışında dua etme ve Kur’an okuma gibi görevlerin de ilâve edildiği görülmekte­dir.

Tamamı bin küsur eserden 999 yazma, 72 basma! oluşan kütüphane koleksiyonu, uzun süre Kılıç Ali Paşa Medresesi’nin bir odasında okuyucuların istifadesine su­nulduktan sonra I. Dünya Savaşı sırasında diğer birçok kütüphane ile birlikte Sultan Selim Kütüphanesi’ne (1914), bir süre sonra da 1918 Süleymaniye Kütüphane­si’ne nakledilmiş olup halen orada mu­hafaza edilmektedir.

TDV İslâm Ansiklopedisi