Kesme İşareti, Apostrof Nedir, Kullanıldığı Yerler, Nerelerde Kullanılır, Kullanımı
Kesme İşareti (Apostrof) ( ‘ ) :
Kesme işareti şekil bakımından virgüle benzemekle beraber, satırdaki yeri bakımından, satırın alt kenarına değil üst kenarına konur. Kullanıldığı yerler :
1) Özel isimlerin takılarını ayırmakta kesme işareti kullanılır, örnek:
- Yarın Erzurum’a gidiyorum.
- Sen gittikten sonra, meseleyi Ahmet’le görüştüm
- Hayat’ın dünkü sayısını okudun mu?
Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Çiçek, Halit, Mehmet, Mesut, Murat, Özbek, Recep, Yiğit, Bosna-Hersek, Gaziantep, Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen Ahmedi, Çeliği, Çiçeği, Halidi, Mehmedi, Mesudu, Muradı, Özbeği, Recebi, Yiğidi, Bosna-Herseği, Gaziantebi, Kerküğü, Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde son ses yumuşatılarak söylenir.
Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan sonra konur: Yunus Emre (1240?-1320)’nin, Falih Rıfkı (Atay)’nın.
Millet, boy, oymak: Türk’üm, Alman’sınız, İngiliz’den, Rus’muş, Oğuz’un, Kazak’a, Kırgız’ım, Özbek’e, Karakeçili’nin, Hacımusalı’ya.
Devlet: Türkiye Cumhuriyeti’ni, Osmanlı Devleti’ndeki, Amerika Birleşik Devletleri’ne, Azerbaycan Cumhuriyeti’nden.
Din ve mitoloji: Allah’ın, Tanrı’ya, Azrail’den, Zeus’u.
Kıta, deniz, nehir, göl, dağ, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. coğrafya: Asya’nın, Marmara Denizi’nden, Akdeniz’i, Meriç Nehri’ne, Van Gölü’ne, Ağrı Dağı’nın, Çanakkale Boğazı’nın, Zigana Geçidi’nden, Uzunyayla’ya, Türkiye’dir, İç Anadolu’da, Doğu Anadolu’ya, Ankara’ymış, Sungurlu’ya, Ziya Gökalp Bulvarı’ndan, Yıldız Mahallesi’ne, Taksim Meydanı’ndan, Reşat Nuri Sokağı’na.
Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır: Hisar’dan, Boğaz’dan.
Uzay: Jüpiter’den, Venüs’ü, Halley’in, Merih’e, Büyükayı’da, Yedikardeş’ten, Samanyolu’nda.
Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb.: Dolmabahçe Sarayı’nın, Çankaya Köşkü’ne, Sait Halim Paşa Yalısı’ndan, Ankara Kalesi’nden, Horozlu Han’ın, Galata Köprüsü’nün, Bilge Kağan Abidesi’nde, Çanakkale Şehitleri Anıtı’na.
Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, müzik vb.): Nutuk’ta, Safahat’tan, Kiralık Konak’ta, Sinekli Bakkal’ı, Hürriyet’te, Resmî Gazete’de, Onuncu Yıl Marşı’nı, Yunus Emre Oratoryosu’nu, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü’nü.
Yasa, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelge: Millî Eğitim Temel Kanunu’na, Medeni Kanun’un, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü’nde, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’nin.
Belli bir yasa, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır: Bu Kanun’un 17. maddesinin c bendi… Yukarıda adı geçen Yönetmelik’in 2’nci maddesine göre… vb.
Hayvanlara verilen özel adlar: Sarıkız’ın, Karabaş’a, Pamuk’u, Minnoş’tan.
Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığına, Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının; Bakanlar Kurulunun, Danışma Kurulundan, Yürütme Kuruluna; Mavi Köşe Bakkaliyesinden, Gimanın.
Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Konyalı, Bursalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkleşmekte, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan, Atatürkçülüğün.
2) Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur. Örnek: Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’ya vb.
Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Cumhurbaşkanınca, Başbakanca, Türk Dil Kurumu Başkanına göre vb.
3) Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur. Örnek: TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye.
Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra, kelimenin ve üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır: vb.leri, Alm.dan, İng.yi; cm³e (santimetre küpe), m²ye (metre kareye), 64ten (altı üssü dörtten).
4) Cümledeki rakamların takılarını ayırmakta kesme işareti kullanılır. Örnek:
- 2003’ten 2011’e, 7,65’lik, 8’inci madde, 2’nci kat,
5) Yabancı imlâ ile yazılan kelimelerin eklerini ayırmak ta kesme işareti kullanılır. Örnek :
- Apostrof’un kullanıldığı yerler, her dilde başka başkadır,
6) Arapça ve Farsça’dan geçme bazı kelimelerin imlâsında kesme işareti kullanılır. Örnek :
- Kaç günden beri, sizi neş’esiz görüyorum.
- Dün akşamki vak’ayı işittiniz mi?
Günümüz imlâsında, bu şekildeki kelimelerden kesme işaretini kaldırmıştır. Doğrudan doğruya vaka, neşe olarak yazılır.
7) Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur: a’dan z’ye kadar, b’nin m’ye dönüşmesi, Türkçede -lık’la yapılmış sözler.
Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Eski Çağın, Yükselme Döneminin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına.
8) Manzum yazılarda, vezin gereğince düşen harflerin yerinde kesme işareti kullanılır. Örnek :
Şu karşıki yüce dağlar,
Acep bizim dağlar m’o la?
Kara yaslı benim anam,
Oğul der de ağlar m’ola — (Sümmanî)
Bu manzumede mı soru edatı, sekizlik hece veznine uymak zorunda kaldığından ı sesini bırakmıştır, m’ola durumuna girmiştir. Eğer doğrudan doğruya mola şeklinde yazılırsa, bir faaliyete ara verme, dinlenme anlamına gelen Mola kelimesiyle karışır.