Tarihi Şahsiyetler

Kemalpaşazade’nin Tarihçiliği, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Kemalpaşazâde’nin tarih alanındaki başlıca eseri II. Bayezid’in ar­zusuyla kaleme aldığı Tevârîh-i Âî-i Os­man’dır. II. Bayezid, İdrîs-i Bitlisî’ye Fars­ça bir Osmanlı tarihi yazma görevini verir­ken Kemalpaşazâde’den de herkesin an­layabileceği Türkçe bir tarih yazmasını is­temiş ve kendisine 30.000 akçe ihsan et­miştir. 30 akçe yevmiyeli genç bir müder­rise böyle bir görevin verilmesinde yine Kazasker Müeyyedzâde Abdurrahman’ın rolü olmuştur.

Her padişah dönemi için ayrı bir cilt (defter) yazan Kemalpaşazâde, 916(1510) yılı olaylarına kadar getirdiği sekiz ciltlik tarihini II. Bayezid’e sunmuştur. Daha sonra Kanunî Sultan Süleyman’ın isteğiy­le eserini kaldığı yerden devam ettirerek Mohaç seferi sonuna, yani 933 (1527) yı­lına kadar getirmiştir. Böylece Tevârîh-i Âl-i Osman, Osmanlı Devleti’nin kurulu­şundan 1527 yılına kadar gelen on ciltlik büyük bir eser niteliği kazanmıştır. An­cak IX ve X. defterlerin mevcut nüshaları bu devre olaylarının toptan kaleme alın­madığını göstermektedir. Yavuz Sultan Selim dönemine ait defter de onun salta­natının bütün olaylarını ihtiva etmeyip Çaldıran seferinden Amasya’ya dönüşü ile sona ermektedir. Kanunî devrine ayrı­lan defterde de eksik konular vardır. Ke­malpaşazâde eserinin son bölümü olan Mohaç seferine öze! bir önem verdiğin­den bu bölümün istinsahları Mohaçnâme diye tanınmıştır. Aynı şekilde Fâtih dönemine ait VII. defterin İstanbul’un fethi bölümünün istinsahları da onun Târîhi Feth-i Kostantiniyye adlı ayrı bir eseri olduğu zannını uyandırmıştır.

Tevârîh-i Âl-i Osman’ın VII. defteri dışında doğrudan müellifinin kaleminden çıkan nüshalarından hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Mevcut nüshalar genellik­le XVII. yüzyıldan bu yana yapılmış istin­sahlardır. Eserin Çelebi Mehmed devrini ihtiva eden V. defteriyle II. Murad döne­mine ayrılan VI. defterinin 847 (1443) yı­lına kadar olan kısmı ve Yavuz Sultan Se­lim zamanına ait IX. defterin Mısır seferi bölümü mevcut değildir. Tevârîh-i Âl-i Osman’ın İstanbul kütüphaneleri dışın­da Avrupa ve Mısır’daki nüshalarının en önemlisi Paris Bibliotheque Nationale’de kayıtlı olanıdır. II. Murad, Fâtih, II. Baye­zid ve Yavuz dönemlerine ait çeşitli bö­lümlerden oluşan bu karma nüsha, tahtı oğlu Mehmed’e bırakıp Manisa’ya çekil­mesinden (1444] ölümüne kadar II. Mu­rad dönemi olaylarını da ihtiva etmekte­dir ki VI. defterin bilinen tek kısmı budur.