Tarihi Şahsiyetler

Kemalpaşazade’nin Eserleri -Edebi, Tarihi, Akaid, Fıkhi, Tasavvufi, Felsefi-, Hakkında Bilgi

Velûd bir müellif olan Kemal­paşazâde birçok alanda Türkçe, Arapça ve Farsça eserler yazmıştır. Çalışmaları­nın sayısı konusunda kesin bir rakam ver­mek güçtür. Cemîl el-Azm kendisine214, Brockelmann 179, Nihal Atsız 209, Şamil Öçal 226 eser nisbet etmektedir. Bunların bir kısmı müstakil teliflerden, bir kısmı diğer eserlerinin bölümlerinden, aynı ese­rin değişik isimle kaydedilmiş şeklinden, şerh ve haşiyelerden oluşmaktadır. Baş­lıca eserleri şunlardır:

A) Tarih, Dil ve Edebiyat.

1. Tevârîh-i Âl-i Osman. On ciltten (defter) meydana gelen bir eser olup Çelebi Mehmed dev­rini İçeren V. defterle II. Murad devrine ayrılan VI. defterin 847 (1443) yılına ka­dar olan kısmı ve Yavuz Sultan Selim dev­rine ait IX. defterin Mısır seferi bölümü mevcut değildir. Mohaç seferine dair kıs­mın müstakil istinsahları Mohaçnâme, Fâtih Sultan Mehmed dönemine ait VII. defterin İstanbul’un fethiyle ilgili kısmı­nın müstakil istinsahları ise Târîh-i Feth-i Kostantiniyye adıyla anılır. Osman Bey. Orhan Bey ve Fâtih devirlerine ait I. II ve VII. defterler Şerafettin Turan. VIII ve IX. defterler Ahmet Uğur, IV. defter Koji Ima-zawa, X. defter Şerafettin Severcan tara­fından yayımlanmıştır.

2. Divan. Münâcât, na’tlar, iki kaside, mesnevi tar­zında manzumeler, 400’den fazla gazel ve çok sayıda mukatta’ ile müfredden meydana gelen eserin İstanbul’da yapı­lan eksik baskısından (1313) sonra ten­kitli neşrini Mustafa Demirel gerçekleş­tirmiş (İstanbul 1996), son olarak da M. A. Yekta Saraç tarafından neşre hazırlan­mıştır.

3. Yûsuf ile Züleyhâ. 7777 beyit­ten oluşan bu mesnevi üzerine Mustafa Demirel İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde doktora tezi yapmıştır (1979).

4. Kasîde-i Bürde Tercümesi. Bûsîrî’nin eserinin çevirisi olup M. A. Yek­ta Saraç tarafından neşredilmiş.Yusuf Turan Günaydın üzerinde yüksek lisans tezi hazırlamıştır.

5. el-Felâh şerhu’l-Merâh (İstanbul 1289, 1304).

6. Resâ’ilü İbn Kemâlbâşâ el-luğaviyye.

7. Risâletü meziyyeti’1-lisâ-ni’l-FârisValâ safiri’1-eİsine mâ hala’l-cArabiyye.

8. Risale iî tahkiki tcfribi’l-kelimâti’l-A’cemiyye.

9. et-Tenbîhcalâ ğa-lati’î-câhiî ve’n-nebîh.

10. Risâle-i Kâfiye.

11. Dekaiku’I-hakâik. Farsça’daki bazı eş anlamlı ve eş sesli kelime­ler arasında bulunan farklara dair Türk­çe bir eserdir.

12. Nigâristân. Sa’dî-i Şîrâzî’nin Gülislân’ma nazire olup ahlâkî ve tasavvufı bir muhteva taşır. Şeyhülislâm Yahya Eferıdi’nin Türkçe’ye çevirdiği ve Mehmed Vesim’in Türkçe şerhettiği eser üzerine Mustafa Çiçekler İstanbul Üniver­sitesi Edebiyat Fakültesi’nde bir doktora tezi hazırlamıştır (1994).

B) Akaid ve Kelâm