Kemalpaşazade’nin Eserleri -Edebi, Tarihi, Akaid, Fıkhi, Tasavvufi, Felsefi-, Hakkında Bilgi
Velûd bir müellif olan Kemalpaşazâde birçok alanda Türkçe, Arapça ve Farsça eserler yazmıştır. Çalışmalarının sayısı konusunda kesin bir rakam vermek güçtür. Cemîl el-Azm kendisine214, Brockelmann 179, Nihal Atsız 209, Şamil Öçal 226 eser nisbet etmektedir. Bunların bir kısmı müstakil teliflerden, bir kısmı diğer eserlerinin bölümlerinden, aynı eserin değişik isimle kaydedilmiş şeklinden, şerh ve haşiyelerden oluşmaktadır. Başlıca eserleri şunlardır:
A) Tarih, Dil ve Edebiyat.
1. Tevârîh-i Âl-i Osman. On ciltten (defter) meydana gelen bir eser olup Çelebi Mehmed devrini İçeren V. defterle II. Murad devrine ayrılan VI. defterin 847 (1443) yılına kadar olan kısmı ve Yavuz Sultan Selim devrine ait IX. defterin Mısır seferi bölümü mevcut değildir. Mohaç seferine dair kısmın müstakil istinsahları Mohaçnâme, Fâtih Sultan Mehmed dönemine ait VII. defterin İstanbul’un fethiyle ilgili kısmının müstakil istinsahları ise Târîh-i Feth-i Kostantiniyye adıyla anılır. Osman Bey. Orhan Bey ve Fâtih devirlerine ait I. II ve VII. defterler Şerafettin Turan. VIII ve IX. defterler Ahmet Uğur, IV. defter Koji Ima-zawa, X. defter Şerafettin Severcan tarafından yayımlanmıştır.
2. Divan. Münâcât, na’tlar, iki kaside, mesnevi tarzında manzumeler, 400’den fazla gazel ve çok sayıda mukatta’ ile müfredden meydana gelen eserin İstanbul’da yapılan eksik baskısından (1313) sonra tenkitli neşrini Mustafa Demirel gerçekleştirmiş (İstanbul 1996), son olarak da M. A. Yekta Saraç tarafından neşre hazırlanmıştır.
3. Yûsuf ile Züleyhâ. 7777 beyitten oluşan bu mesnevi üzerine Mustafa Demirel İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde doktora tezi yapmıştır (1979).
4. Kasîde-i Bürde Tercümesi. Bûsîrî’nin eserinin çevirisi olup M. A. Yekta Saraç tarafından neşredilmiş.Yusuf Turan Günaydın üzerinde yüksek lisans tezi hazırlamıştır.
5. el-Felâh şerhu’l-Merâh (İstanbul 1289, 1304).
6. Resâ’ilü İbn Kemâlbâşâ el-luğaviyye.
7. Risâletü meziyyeti’1-lisâ-ni’l-FârisValâ safiri’1-eİsine mâ hala’l-cArabiyye.
8. Risale iî tahkiki tcfribi’l-kelimâti’l-A’cemiyye.
9. et-Tenbîhcalâ ğa-lati’î-câhiî ve’n-nebîh.
10. Risâle-i Kâfiye.
11. Dekaiku’I-hakâik. Farsça’daki bazı eş anlamlı ve eş sesli kelimeler arasında bulunan farklara dair Türkçe bir eserdir.
12. Nigâristân. Sa’dî-i Şîrâzî’nin Gülislân’ma nazire olup ahlâkî ve tasavvufı bir muhteva taşır. Şeyhülislâm Yahya Eferıdi’nin Türkçe’ye çevirdiği ve Mehmed Vesim’in Türkçe şerhettiği eser üzerine Mustafa Çiçekler İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde bir doktora tezi hazırlamıştır (1994).
B) Akaid ve Kelâm