Sosyoloji
Keith Robbins – I. Dünya Savaşı
Keith
Robbins – I. Dünya Savaşı
Robbins – I. Dünya Savaşı
Sahte bir mizah duygusu (…) bir trajediyle
baş etmenin yegâne yolu olabilir.
baş etmenin yegâne yolu olabilir.
Bu kitap (…) temel askeri operasyonların
özlü bir öyküsünü vermeyi amaçlar… (s. 11)
özlü bir öyküsünü vermeyi amaçlar… (s. 11)
1914 yazında Avrupa’daki eğitimli ve akıllı
insanların çoğu (…) savaşa girmenin son derece akla uygun olduğunu düşünüyordu.
insanların çoğu (…) savaşa girmenin son derece akla uygun olduğunu düşünüyordu.
Avusturyalı şairler her mermiyle
Almanya’nın insanlığın yeryüzündeki altın imparatorluğunu kurma yolunda olduğu
düşüncesinden memnundu.
Almanya’nın insanlığın yeryüzündeki altın imparatorluğunu kurma yolunda olduğu
düşüncesinden memnundu.
Franz Ferdinand (…) soylu bir aileden
olmayan karısını 1914 Haziran’ında Bosna’ya götürdü. 28 Haziran, Sırp ordusunun
1389’da Osmanlı Türkleri tarafından imha edilmesinin yıldönümüydü.
olmayan karısını 1914 Haziran’ında Bosna’ya götürdü. 28 Haziran, Sırp ordusunun
1389’da Osmanlı Türkleri tarafından imha edilmesinin yıldönümüydü.
Avrupa başkentlerinin olanlardan bir
biçimde Sırp yönetimini sorumlu tutma tepkisi normaldi.
biçimde Sırp yönetimini sorumlu tutma tepkisi normaldi.
İmparator Franz Josef hiç sevilmeyen
yeğeninin ölümünün ardından bir anda sempati duyulan biri haline geldi.
yeğeninin ölümünün ardından bir anda sempati duyulan biri haline geldi.
Resmi bir nota ancak 23 Temmuz’da
Sırbistan’a gönderildi.
Sırbistan’a gönderildi.
Fransa 1894’ten beri Rusya ile ittifak
halindeydi.
halindeydi.
Büyük devletler niçin savaş üzerinde
düşünmeye istekliydiler?
düşünmeye istekliydiler?
(çünkü) 1914’te Avrupa’daki devlet
sistemini karakterize eden rekabetlerin kesin olarak tanımlanması imkânsız
olduğu için hepten acil olan ayakta kalma endişesini yansıtmasıydı.
sistemini karakterize eden rekabetlerin kesin olarak tanımlanması imkânsız
olduğu için hepten acil olan ayakta kalma endişesini yansıtmasıydı.
Sırp bakanlar ordularını seferber ettiler
(…) yanıtlarını (…) Avusturya elçisine ilettiler.
(…) yanıtlarını (…) Avusturya elçisine ilettiler.
Avusturya-Macaristan 28 Temmuz’da
Sırbistan’a savaş ilan etti. (s. 23)
Sırbistan’a savaş ilan etti. (s. 23)
1 Ağustos akşamı (…) Rusya ve Almanya
savaştaydı. Avusturya-Macaristan beş gün sonra Rusya’ya karşı bir savaş
deklarasyonu verdi. (s. 24)
savaştaydı. Avusturya-Macaristan beş gün sonra Rusya’ya karşı bir savaş
deklarasyonu verdi. (s. 24)
30 Temmuz (…) Fransız güçlerinin sınıra
yaklaşması emredildi. 1 Ağustos’da
genel seferberlik geldi. 2 gün sonra Almanya, Fransa’ya savaş ilan etti.
yaklaşması emredildi. 1 Ağustos’da
genel seferberlik geldi. 2 gün sonra Almanya, Fransa’ya savaş ilan etti.
Rusya’daki Tolstoycular ve İngiltere’deki
Quakerlar kendilerini silah taşıyamaz hissediyorlardı ve bütün savaş ülkelerde
İsa’nın yakında geleceğine inanan gruplar olanların gerçekten Armageddon olup
olmadığından kuşku duyuyorlardı. (s. 33)
Quakerlar kendilerini silah taşıyamaz hissediyorlardı ve bütün savaş ülkelerde
İsa’nın yakında geleceğine inanan gruplar olanların gerçekten Armageddon olup
olmadığından kuşku duyuyorlardı. (s. 33)
Yıllar geçerken uygun görülen yegâne
tanımlama sadece Büyük Savaş’tı.
tanımlama sadece Büyük Savaş’tı.
1939’da patlak veren ikinci mücadele bu
savaşı iki dünya savaşının birincisi yaptı.
savaşı iki dünya savaşının birincisi yaptı.
1914
Hücum edenler üstünlüğü kaybetti.
Hızlı hareket Almanların önce düşmanlarını
yenebilmelerini ve sonra diğerine dönmelerini sağlayacaktı (önce Batı cephesi
sonra da Doğu cephesi).
yenebilmelerini ve sonra diğerine dönmelerini sağlayacaktı (önce Batı cephesi
sonra da Doğu cephesi).
Yoğun saldırı Batı’ya yapılmalıydı.
Belçika kaleleri (…) Liege’e saldıran Alman
1. Ordusuna karşı canlı bir savunma ortaya koydu.
1. Ordusuna karşı canlı bir savunma ortaya koydu.
Alsace-Lorraine
Verdun
29 Ağustos / Tannenberg Savaşı / Ruslar 100
bin esir ve birçok top kaybetti.
bin esir ve birçok top kaybetti.
Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Kars
yakınlarında büyük bir çarpışma oldu.
yakınlarında büyük bir çarpışma oldu.
Ruslar büyük bir Türk ordusunu yendi ve
Türklerin bölgede Pan-Turancı bir ayaklanmayı körükleyen amacını şimdilik
engelledi.
Türklerin bölgede Pan-Turancı bir ayaklanmayı körükleyen amacını şimdilik
engelledi.
1915
Noel günü ateşkes ilan edildi.
Ertesi gün ateş tekrar başladı.
Savaş Batı cephesinde çıkmaza girmişti.
İngilizler Çanakkale’den başlayacak bir
deniz saldırısıyla Osmanlı Devletinin alt edilebileceğini düşündü.
deniz saldırısıyla Osmanlı Devletinin alt edilebileceğini düşündü.
Müttefik devletlere ait savaş gemileri 19
Şubat’ta saldırıya geçtiler.
Şubat’ta saldırıya geçtiler.
18 Mart’ta yeni bir saldırı oldu.
İngiliz, Avusturalyalı, Yeni Zelandalı ve
Fransız askerler Sir Ian Hamilton’ın komutasında bölgedeydiler.
Fransız askerler Sir Ian Hamilton’ın komutasında bölgedeydiler.
25 Nisan’da çıkarma başladı.
Müttefik güçler, kıyıda çakılıp kaldı,
ilerleyemediler.
ilerleyemediler.
70 bin kişilik istila kuvveti 20 bin kayıp
verdi.
verdi.
Müttefik devletlerin bölgedeki kaybı 200
bine ulaştı.
bine ulaştı.
Türklerin de bir bu kadar kaybı vardı.
Müttefik devletler Selanik’te yeni bir üs
kurdular.
kurdular.
Mezopotamya’da (…) petrol alanlarının
korunması (…) o kadar az güçlükle başarılmıştı ki, Dicle vadisinden yukarıya
ilerlemenin cazibesi karşı konulamayacak hale gelmişti.
korunması (…) o kadar az güçlükle başarılmıştı ki, Dicle vadisinden yukarıya
ilerlemenin cazibesi karşı konulamayacak hale gelmişti.
Üç hafta sonra İngiliz birlikleri Bağdat’ın
32 km. kadar uzağında Medain’de yenildi.
32 km. kadar uzağında Medain’de yenildi.
Komutanları Townsend (…) Kut’a çekildi.
İki ya da üç hafta içerisinde, İngiltere ve
Hindistan’dan gelecek ilave birliklerle kuşatmanın kalkacağını zannetti. Ancak
Osmanlı Devletinin İngilizleri Mezopotamya’da bile yenebileceği görüldü.
Hindistan’dan gelecek ilave birliklerle kuşatmanın kalkacağını zannetti. Ancak
Osmanlı Devletinin İngilizleri Mezopotamya’da bile yenebileceği görüldü.
İtalya’nın Mayıs ayı sonunda mücadeleye
katılmasıyla müttefik devletler mütevazı bir teselli bulabildi.
katılmasıyla müttefik devletler mütevazı bir teselli bulabildi.
İtalyan genelkurmay başkanı, Saraybosna
suikastından iki gün sonra kalp krizinden öldü. (s. 55)
suikastından iki gün sonra kalp krizinden öldü. (s. 55)
Mart ortasında Przemysl Ruslara teslim oldu
(Avusturya-Macaristan İmparatorluğu açısından hayati öneme sahip bir kaleydi
burası).
(Avusturya-Macaristan İmparatorluğu açısından hayati öneme sahip bir kaleydi
burası).
Bu mücadele sırasında yaşanan lojistik
sıkıntılar Almanlara avantaj sağladı.
sıkıntılar Almanlara avantaj sağladı.
1916
Almanlar içi Fransa’yı yenmek ya da barış
istemeye ikna etmek yaşamsal önem taşıyordu.
istemeye ikna etmek yaşamsal önem taşıyordu.
Bu nedenle yıpratıcı bir zemin belirlemek
gerekiyordu.
gerekiyordu.
(bunun için) Verdun istihkâmında karar
kılındı.
kılındı.
21 Şubat’ta sadece o gün bir milyon top
mermisinin ateşlendiği şiddetli bir bombardıman başladı.
mermisinin ateşlendiği şiddetli bir bombardıman başladı.
Douamont Kalesi 25 Şubat’ta Almanların
eline geçti.
eline geçti.
Ağustos’ta ilk kez Alman kayıpları Fransız
kayıplarını geçti.
kayıplarını geçti.
Verdun’daki insan maliyeti tam olarak ifade
edilemez ve tahminler değişiktir.
edilemez ve tahminler değişiktir.
Fransızların yaklaşık yarım milyon, Almanların
ise 400 bin insan kaybı vardı.
ise 400 bin insan kaybı vardı.
Bu (Verdun) meydan okurcasına Fransız kalan
bir dramdı…
bir dramdı…
Somme
İngiliz topçuları 24 Haziran’da ateşe
başladı ve 1 Temmuz’da kadar 1,5 milyon top mermisi ateşledi.
başladı ve 1 Temmuz’da kadar 1,5 milyon top mermisi ateşledi.
Somme savaşı 18 Kasım’sa sona erdi.
4,5 ay süren savaşta yaklaşık yarım mil
yarım milyon Alman, 400 binden fazla İngiliz ve yaklaşık 200 bin Fransız
hayatını kaybetti.
yarım milyon Alman, 400 binden fazla İngiliz ve yaklaşık 200 bin Fransız
hayatını kaybetti.
Grandük Nikolayeviç Türk birliklerinin
Gelibolu’daki başarılarının ardından yayılmaları konusunda kaygılıydı.
Gelibolu’daki başarılarının ardından yayılmaları konusunda kaygılıydı.
General Yudeniç daha da güneye ilerledi.
Ocak’ta saldırı emrini verdi. Türkler
Erzurum’da doğru geriye sürüldü.
Erzurum’da doğru geriye sürüldü.
Bir Karadeniz seferi Trabzon’un ele
geçirilmesini sağladı.
geçirilmesini sağladı.
1916 Haziran ayı / Hicaz’ın Haşimi
yöneticileri Türk efendilerine karşı bir isyan düzenlediler ve Mekke ile Cidde’yi
ele geçirdiler. Ancak asıl Türk garnizonunun bulunduğu Medine’yi almayı
başaramadılar.
yöneticileri Türk efendilerine karşı bir isyan düzenlediler ve Mekke ile Cidde’yi
ele geçirdiler. Ancak asıl Türk garnizonunun bulunduğu Medine’yi almayı
başaramadılar.
İsyan bitiyor gibiydi. Bitmemesinin
nedenlerinden biri tanesi (…) T. E. Lawrence’ın gelişiydi.
nedenlerinden biri tanesi (…) T. E. Lawrence’ın gelişiydi.
Sina Yarımadasında İngiliz ve Türkler bir
dizi çarpışmaya girişti.
dizi çarpışmaya girişti.
1917
Başkan Wilson (…) zafersiz barış üzerine
düşünmeleri gerektiği kanısındaydı.
düşünmeleri gerektiği kanısındaydı.
1 Şubat’ta denizaltı savaşına başlamaya
ilişkin hayati karar alındı.
ilişkin hayati karar alındı.
12 Mart isyanı / Çar, isyanın üçüncü
gününde tahttan çekildi.
gününde tahttan çekildi.
Birleşik Devletler Almanya’ya savaş ilan
etti.
etti.
1917, batı cephesinde İngiltere ve Fransa
için her türlü standartta bir düş kırıklığı yılıydı.
için her türlü standartta bir düş kırıklığı yılıydı.
Lenin Petrograd’da iktidarı ele geçirdi.
Aralık ortasında ateşkes sağlandığında doğu cephesindeki savaş sona erdi.
Aralık ortasında ateşkes sağlandığında doğu cephesindeki savaş sona erdi.
1918
Rus imparatorluğu dağılma sürecindeydi.
İngilizler ve Fransızlar için de durum hiç
de parlak değildi.
de parlak değildi.
Ludendorff 1914’ten beri ilk kez batıya
büyük bir saldırı düzenlemenin zamanının geldiğine inanıyordu.
büyük bir saldırı düzenlemenin zamanının geldiğine inanıyordu.
Michael Harekâtının planlaması 1917 Kasım
ortasında başladı.
ortasında başladı.
Ludendorff (…) İngilizleri eski Somme savaş
alanında vurmayı kararlaştırdı.
alanında vurmayı kararlaştırdı.
21 Mart’ta 96 km. uzunluğundaki hat
üzerinde yoğun ve hızlı bir bombardıman başladı. (s. 81)
üzerinde yoğun ve hızlı bir bombardıman başladı. (s. 81)
Amerikan birlikleri Fransız birliklerine
katıldı.
katıldı.
275 binden fazla Amerikan askeri cephedeydi.
18 Temmuz sabahı Foch, karşı saldırının
başlatılması emrini verdi.
başlatılması emrini verdi.
21 Ağustos’ta daha geniş bir cephede
saldırıyı sürdürdüler. Ayın sonunda Almanlar Hindenburg hattına geri çekildi.
saldırıyı sürdürdüler. Ayın sonunda Almanlar Hindenburg hattına geri çekildi.
11 Kasım’da ateşkesi imzalandı.
Lawrence, Hicaz demiryolunu kullanılmaz
hale getirerek Medine ile bağlantıyı kesmeyi başardı.
hale getirerek Medine ile bağlantıyı kesmeyi başardı.
İngilizler 1 Kasım’da Şam’a girdi.
Türk direnişi son buldu.
30 Ekim’de ateşkes imzalandı.
1914’de 6 milyon civarında insan savaşa
gitti ve savaşın sonunda bu rakam on katına çıktı.
gitti ve savaşın sonunda bu rakam on katına çıktı.
Bu savaşta topçu baraj ateşinden daha
korkutucu bir şey yoktu.
korkutucu bir şey yoktu.
Göz yaşartıcı gaz ilk olarak 1915
başlarında kullanıldı.
başlarında kullanıldı.
Uygarlık yükseldikçe insanlar alçaklaşıyor.
—
Türkçeleştiren: Müfit Günay
Dost Kitabevi
Eylül 2005