Kazan Hanlığı Tarihi, Yıkılışı, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Kazan Hanlığı. 1437-1556 yılları arasında Karadeniz’in kuzeyinde Idil-Ural bölgesinde hüküm süren bir Türk devleti.

Adını Kazan şehrinden alan Kazan Han­lığı, Türk-İslâm muhitinin kuzeydoğu kıs­mında, önemli ulaşım yollarından birini teşkil eden İdil (Volga) nehrinin orta mec­rasında eski İdil Bulgar Devleti sahası üze­rinde kurulmuştur. Kazan Hanlığı’nın sı­nırlarını kesin biçimde belirtmek güçse de esas kısmı yaklaşık olarak bugün Rus­ya Federasyonu’na bağlı Tataristan, Çuvaşistan, Udmurt, Mari ve Başkırdistan özerk cumhuriyetleriyle Ulyanovsk (eski Simbir), Penza, Saratov, Kuybişev, Perm, Tambov ve Ryazan vilâyetlerini içine alı­yordu. Güneyinde Astrahan Hanlığı, do­ğusunda ve güneydoğusunda Nogay Han­lığı, güneybatısında Kırım Hanlığı, batı­sında Moskova Knezliği, kuzeyinde Fin boylarıyla meskûn geniş alanlar ve kuzey­doğusunda Sibirya Hanlığı bulunuyordu.

Kazan Hanlığı’nın kuruluş tarihi konu­sunda iki farklı görüş vardır. Birinci gö­rüşe göre hanlık, 1437 yılında Altın Orda hanlarından Uluğ Muhammed Han’ın tah­tının elinden alınması üzerine Saray’dan ayrılarak Kazan iline gelmesiyle kurul­muştur. İkinci görüşe göre ise 1445’te Uluğ Muhammed Han’ın oğlu Mahmud’un hanlığın başına geçişiyle ortaya çıkmıştır. Hanlığın kuruluş süreci 1437-1445 yılları arasında tamamlanmış ve 1445’ten iti­baren bağımsız bir devlet statüsüne ka­vuşmuştur.

Altın Orda’nın başşehri Saray’dan ailesi ve 3000 kadar askeriyle ayrılmak zorun­da kalan Uluğ Muhammed Han tahtını yeniden ele geçirmek için faaliyete giriş­ti. Önce Rus sınırındaki Belev’e giderek 1432’de yarlık verip knez tayin ettiği II. Vasili’den yardım istedi. Ancak kendisin­den gerekli yardımı alamadığı gibi düş­manca karşılandı. Onunla yaptığı müca­deleden galip çıkınca (1437-1438) eski Ka­zan şehrine geldi. Bölge halkı onu sevinç­le karşıladı, böylece Kazan Hanlığı’nin te­melleri atılmış oldu. Kazan merkezli ola­rak Moskova Knezliği’ne karşı mücadeleyi sürdüren Uluğ Muhammed Han Mosko­va’ya karşı seferler düzenlemeye başladı. 1439’da yapılan sefer netice vermeyince 1444 yılı sonbaharında Moskova’ya ikinci defa sefer açıldı. 7 Temmuz 144S’te Ka­zan kuvvetleriyle Moskova ordusu ara­sında Suzdal şehri civarında vuku bulan meydan savaşında Ruslar yeniden mağ­lûp oldular. Büyük Knez Vasili ve kardeşi Mihail esir düştüler. Vasili, o zamana gö­re çok büyük yekûn tutan 200.000 ruble fidye vermek ve Uluğ Muhammed’in oğ­lu Kâsım’a, Oka nehri üzerinde Mişerler’le meskûn Hankirman (Kasımov) şehri mer­kez olmak üzere Kasım Hanlığı’nın kurul­masına müsaade etmek zorunda kaldı.