Edebi Şahsiyetler

Kavsi/Gavsi Tebrizi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Kavsî Tebrizi. XVII. yüzyıl Azerî şairi.

Azerbaycan Türk edebiyatında hakla­rındaki bilgilerin birbirine karıştığı Kavsî mahlaslı üç şair vardır. Hamit Arasli bu üç Kavsî’nin aynı aileden dede, baba ve torun şairler olması gerektiğini, gazelleriyle tanınan ve divanı ile bilinen Kavsî’nin ise XVII. yüzyılın ilk çeyreğinde Tebriz’de doğan torun Alican Kavsî olduğunu belirlemiştir. Alican Kavsî’nin babası İsmail Kavsî’nin ağaçtan çeşitli eşya ve yay (kavs) yapan bir sanatkâr olduğu, Farsça ve Türkçe şiirler yazdığı, bir müddet İs­fahan’da Ağa Hüseyin Hânsarî’nin yanın­da eğitim gördükten sonra Hindistan’a gidip Ekber Şah’ın sarayında bulunduğu, daha sonra Tebriz’e geri döndüğü İran ve özellikle Hint tezkirelerindeki bilgiler­den anlaşılmaktadır.

Hamit Araslı, tezkirelerin daha çok de­desi ve babasından bahsettiği Alican Kav­sî’nin hayatına dair bilgileri onun divanın daki şiirleri inceleyerek elde etmiştir. Alican Kavsî’yi babası İsfahan’da okutmuş, iyi bîr eğitim gören Kavsî burada baba yurdu Tebriz hasretiyle şiirler yazmış, İs­fahan’ı Tebriz’le karşılaştırmıştır. Teb­riz’e döndükten sonra birdin adamı ola­rak geçimini sağlayan Kavsî, Sâib-i Tebrîzî ve bilhassa Fuzûlî’nin etkisi altında kalmış, Fuzulî’ye ve Ali Şîr Nevaî’ye nazîreler yazmış, gazelleriyle de tanınmıştır. Şiirlerinde klasik yazı diliyle konuşma di­lini başarılı şekilde birleştiren ve düşün­celerini açık biçimde İfade etmesiyle dik­kati çeken Kavsî’nin bu şiirlerinde halk deyimleri, atasözleri sıkça görülür.

Kavsî’nin İngiltere’de British Museum’-da bulunan divanının baştan ve sondan eksik olduğu Charles Rieu’nün katalogun­dan anlaşılmaktadır. Divanın tam bir nüs­hası ise Tiflis’te Gürcistan Devlet Kütüphanesi’nde mevcuttur. Azerbaycanlı ede­biyat tarihçisi Feridun Bey Köçerli ve Tebrizli araştırmacı Muhammed Ali Terbiyet’in elinde de divanın birer nüshası bu­lunmaktadır. Kavsî’ye dair bilgileri ilk de­fa derleyen Feridun Bey Köçerli onun bazı şiirlerini Azerbaycan Edebiyatı Tarihi Materyalları’nöa neşretmiştir (Baku 1925). Kavsî divanını ilk defa eksik olarak Selman Mümtaz yayımlamıştır (Baku 1925). Henüz tam bir neşri yapılmayan divanın büyük bir kısmını, şair hakkında en önemli araştırmaları yapmış olan Hamit Araslı Gavsi Tebrizi: Seçilmiş Eser­leri adıyla neşretmiştir (Bakı 1958).

TDV İslâm Ansiklopedisi