Tarihi Eserler

Kasım Paşa Camii ve Külliyesi -Beyoğlu- Tarihçe, Mimari, Hakkında Bilgi

Kasım Paşa Camii ve Külliyesi. Esası XVI. yüzyılda Mimar Sinan tarafından yapılan ve XIX. yüzyılda bugünkü şeklini alan külliye. XVI. yüzyılın ilk yarısında Kanunî Sultan Süleyman zamanında Osmanlı donanma­sının Gelibolu’dan Halic’e nakledilmesi üzerine bu bölgenin imar ve iskân görevini üstlenmiş olan Güzelce Kasım Paşa burada bir külliye inşa ettirmiştir. Mimar Sinan’ın eseri olan caminin 1135 (1723) tarihli yenilenme kitabesinden 940’ta (1533-34) paşanın üçüncü vezirliği sıra­sında yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Orijinal malzemesi ahşap olan cami 1134 (1722) yılındaki yangında tamamen yanmış ve bir yıl sonra mütevellisi olan Hekimoğlu Ali Paşa’nın kardeşi Feyzullah Efendi ta­rafından yeniden inşa ettirilmiştir. Fakat XIX. yüzyılda tekrar bir yangın daha ge­çirerek harap olan yapıyı bu defa Sultan Abdülaziz kare planlı, tek kubbeli ve çif­te minareli büyük bir cami olarak yaptır­mıştır. 1891 ‘deki yenileme ile cami ilk gö­rünümünü tamamen kaybetmiş ve bu­günkü şeklini almıştır. Avluda 1150 (1737) tarihli bir çeşme ve 1287 (1870) tarihli şadırvan bulunmaktadır. Avlunun sol kö­şesindeki sebil de 1310(1892) tarihlidir. Günümüzde avluda ayrıca gasilhâne, ca­mi koruma derneği ve lojmanlar vardır.

Kasım Paşa Camii ilk önce ahşaptan, kare planlı, kubbe örtülü ve tek minare­li olarak mütevazi ölçülerde yapılmıştı. İçinde hünkâr mahfili bulunan cami ima­ret, medrese, mahkeme, hamam, muvakkithâne. sebil, çeşme ve şadırvanlar­dan oluşan bir yapı topluluğunun arasın­da yer alıyordu. Ayvansarâyî ve Evliya Çelebi’nin de fazla bilgi vermediği medrese ve avlu içinde olduğu belirtilen mahke­me günümüze ulaşmamıştır. Medrese­nin caminin doğusunda bulunduğu bu­gün hâlâ mevcut olan Medrese sokağın­dan anlaşılmaktadır. Evliya Çelebi’nin ken­di zamanında hastahane olarak kullanıl­dığını yazdığı imaret de günümüzde mev­cut değildir.

Cami, kıble duvarı hariç üç taraftan bi­rer kapısı olan geniş bir avlu ile sınırlan­dırılmıştır. Kuzey yönünde mukarnas baş­lıklı altı mermer sütunun taşıdığı düz ta­vanlı ek revak bölümünden geçilerek son cemaat yerine girilir. Sakıfla sütun baş­lıkları arasında boydan boya uzanan sıvalı yüzeyde Nebe” sûresi yazılıdır. Son cema­at yerinin sağında minareye çıkış kapısı, solunda ise kadınlar mahfiline çıkışı sağ­layan ahşap merdivenler bulunur. İç me­kânda kapının hemen sağ ve sol yanında ” L” şeklinde mahfiller vardır. Harimin sa­ğında ve solunda birer kapısı olan cami çok sayıda pencere ile aydınlatılmıştır. Alt kattaki pencereler sivri kemerli derin niş­ler halinde olup en üst sırada üçgen pen­cereler dikkati çeker. Kitabesi bulunan mermer mihrap bir taçla sonuçlandırıl­mıştır. Mihrap içi kalem işi bitkisel mo­tiflerle süslenmiştir. Mihrap nişini çevre­leyen mermer kısımlarda da altın yaldızla boyanmış bitkisel ve geometrik süsle­meler göze çarpar. Minber ve vaaz kürsü­sü de aynı şekilde mermerden olup altın yaldızla renklendirilmiştir. Kadınlar mah­fili oldukça geniş bir yer kaplamakla bir­likte alt katta sağ ve solda dörder bitki­sel motifli başlığı olan ahşap sütunların taşıdığı balkonumsu bir çıkma yapmaktadır.