KARMA EKONOMİ
KARMA EKONOMİ
Karma ekonomi,
ekonomik faaliyetlerde hem devletin, hem de özel teşebbüsün birlikte yer
aldığı ekonomik sistemi ifade etmektedir. Ulusal savunma gibi hizmetler sadece
devlet tarafından sunulabildi-ğinden, gelişmiş ekonomilerin bir çoğunda devlet
ekonomik faaliyetlerin bir kısmına iştirak etmektedir. Bununla beraber, özel
teşebbüsün ağırlıkta olduğu birçok ülkede kamu faaliyetleri de geniş bir alana
sahiptir. Bazı karma ekonomilerde,
birçok endüstride
büyük oranda kamu payı bulunmaktadır. Ulaşım ve belediye hizmetleri buna
örnektir. Bazı ülkelerde İse, devletin gözetimi altında özel sektör monopollerine
izin verilmektedir. Böyle bir durumda devletin katkısı sembolik düzeyde
kalmaktadır. Diğer bir kamu faaliyeti de özel sektörle işbirliği içinde, devlet
planlama teşkilatının yol göstericiliği altında yatırım ve üretim amaçlarını
belirlemesidir. Böyle bir çerçeve içinde, ekonomik faaliyetler özel teşebbüs
tarafından gerçekleştirilirken, devlet de ekonomide belirlenen önceliklere göre
kontrol göre-vİnİ yerine getirmektedir. Daha açık bir ifadeyle, karma ekonomik
sistem içinde devlet, kamu sektörü için emredici ve özel sektör için yol
gösterici bir rol oynamaktadır.
Sosyalist prensiplerin
yürürlükte olduğu sistemler hariç, genel olarak her ülkede “karma
ekonomi” sistemi geçerli durumdadır. Bununla beraber ekonominin “karma”
olan derecesi ülkeler arasında Önem-İİ farklılık göstermektedir. Özellikle
gelişmekte olan ülkeler altyapı yatırımlarının yetersizliği, özel teşebbüsün
eksik kapasiteyle çalışmayı tercih etmesi ve kalkınma programlarında kilit rol
oynayabilecek projelerin özel sektörce benimsenmeme-si gibi nedenlerle kamu
teşebbüslerini daha büyük oranda devreye sokma ihtiyacı duymaktadır.
Doktriner açıdan,
karma ekonomi sistemi konusunda henüz tam bir görüş birliği sağlanamamıştır.
Bu sistemin sosyalist ve kapitalist sistemlerin arasında yer aldığı, fakat
kapitalist sistemin prensiplerine göre işlediği düşüncesi yaygındır. Buna karşılık,
karma ekonomik sistemin bağımsız ayrı bir sistem olduğu görüşü de ileri sürülmektedir.
Bu sistemde, kapitalist ve sosyalist sistemlerin çelişkilerinin yer almadığına,
aksine bireysel ve toplumsal refahın mümkün olan en üst düzeye çıkartıldığına
inanılmaktadır. Daha teknik bir ifadeyle, ekonomik sistemlerin temel fonksiyonları
olan tahsis, koordinasyon ve moti-vasyonfaktörlerininkarmaekonomi prensipleri
çerçevesinde daha etkin bir şekilde gerçekleştirildiği anlayışı mümkündür.
Nazım EKREN
Bk. Kamu Sektörü;
Piyasa; Planlama