KARMA EKONOMİ

Karma ekonomi,
ekonomik faaliyetler­de hem devletin, hem de özel teşebbüsün birlikte yer
aldığı ekonomik sistemi ifade etmektedir. Ulusal savunma gibi hizmet­ler sadece
devlet tarafından sunulabildi-ğinden, gelişmiş ekonomilerin bir çoğun­da devlet
ekonomik faaliyetlerin bir kısmı­na iştirak etmektedir. Bununla beraber, özel
teşebbüsün ağırlıkta olduğu birçok ülkede kamu faaliyetleri de geniş bir ala­na
sahiptir. Bazı karma ekonomilerde,

birçok endüstride
büyük oranda kamu pa­yı bulunmaktadır. Ulaşım ve belediye hiz­metleri buna
örnektir. Bazı ülkelerde İse, devletin gözetimi altında özel sektör mo­nopollerine
izin verilmektedir. Böyle bir durumda devletin katkısı sembolik düzey­de
kalmaktadır. Diğer bir kamu faaliyeti de özel sektörle işbirliği içinde, devlet
planlama teşkilatının yol göstericiliği al­tında yatırım ve üretim amaçlarını
belirle­mesidir. Böyle bir çerçeve içinde, ekono­mik faaliyetler özel teşebbüs
tarafından gerçekleştirilirken, devlet de ekonomide belirlenen önceliklere göre
kontrol göre-vİnİ yerine getirmektedir. Daha açık bir ifadeyle, karma ekonomik
sistem içinde devlet, kamu sektörü için emredici ve özel sektör için yol
gösterici bir rol oyna­maktadır.

Sosyalist prensiplerin
yürürlükte olduğu sistemler hariç, genel olarak her ülkede “karma
ekonomi” sistemi geçerli durum­dadır. Bununla beraber ekonominin “kar­ma”
olan derecesi ülkeler arasında Önem-İİ farklılık göstermektedir. Özellikle
geliş­mekte olan ülkeler altyapı yatırımlarının yetersizliği, özel teşebbüsün
eksik kapasi­teyle çalışmayı tercih etmesi ve kalkınma programlarında kilit rol
oynayabilecek projelerin özel sektörce benimsenmeme-si gibi nedenlerle kamu
teşebbüslerini da­ha büyük oranda devreye sokma ihtiyacı duymaktadır.

Doktriner açıdan,
karma ekonomi siste­mi konusunda henüz tam bir görüş birliği sağlanamamıştır.
Bu sistemin sosyalist ve kapitalist sistemlerin arasında yer aldığı, fakat
kapitalist sistemin prensiplerine gö­re işlediği düşüncesi yaygındır. Buna kar­şılık,
karma ekonomik sistemin bağımsız ayrı bir sistem olduğu görüşü de ileri sü­rülmektedir.
Bu sistemde, kapitalist ve sosyalist sistemlerin çelişkilerinin yer al­madığına,
aksine bireysel ve toplumsal re­fahın mümkün olan en üst düzeye çıkartıl­dığına
inanılmaktadır. Daha teknik bir ifa­deyle, ekonomik sistemlerin temel fonksi­yonları
olan tahsis, koordinasyon ve moti-vasyonfaktörlerininkarmaekonomi pren­sipleri
çerçevesinde daha etkin bir şekilde gerçekleştirildiği anlayışı mümkündür.

Nazım EKREN

Bk. Kamu Sektörü;
Piyasa; Planlama