Tarihi Şahsiyetler

Karl Stein Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

STEİN, Karl (1757-1831)

Alman devlet adamı. 1807-1808 yıllarındaki başbakanlığı sırasında önemli reformlar gerçekleştirmiştir.

Stein Baronu Heinrich Friedrich Kari 26 Ekim 1757’de Nassau’da doğdu, 29 Temmuz 1831’de Kappenberg’de öldü. Soylu bir aileden geliyordu. Göttin-gen Üniversitesi’nde hukuk öğrenimi gördüğü sırada İngilizce, İtalyanca, matematik ve müzik dersleri alarak ve tarih, edebiyat, iktisat konularında sürekli okuyarak kendini eğitti. Üniversiteyi bitirdikten sonra 1777-1780 arasında Alman prensliklerine yaptığı yolculuklar sırasında, mahkemelerdeki işleyişi inceledi. 1780’de Prusya Devleti’nin hizmetine girerek madencilik ve sanayi alanında görev aldı. Berlin ve Westfalya’da yürüttüğü bu görevi sırasında, madenleri geliştirdi, yeni yollar yaptırdı, nehirlerin ulaşıma elverişli duruma getirilmesini sağladı, vergi toplama sisteminde yenilikler yaptı; sanayiyi ve ticareti teşvik edici önlemler alarak tekstil üretiminde önemli artışlar sağladı.

Başarılı hizmetlerinden dolayı, 1804’te Prusya Kralı III. Friedrich-Wilhelm (1770-1840) tarafından sanayi, ticaret ve gümrükler bakanlığına getirildi. Bu görevi sırasında yakından inceleme fırsatını bulduğu Prusya yönetim sisteminde mutlaka reformlar yapılması gerektiğini gördü. Bu doğrultuda, kralın bazı sorumluluk ve yetkilerini bakanlarına devretmesini öngören bir yönetim reformu üzerinde ısrar etmesi kralla arasının açılmasına neden oldu ve Ocak 1807’de görevinden alındı. Bu olaydan sonra gittiği Nassau’ da, Prusya’yı I.Napoleon’un egemenliği altında çökmekten kurtaracak tek yolun mutlak monarşi yönetiminin terkedilmesi olduğunu ileri süren bir muhtıra yayımladı.

Bu sırada Prusya orduları Ekim 1806’da Jena’da I.Napoleon komutasındaki Fransız orduları karşısın-da ağır bir yenilgiye uğramış ve I.Napoleon Prusya’ nın başkenti Berlin’i işgal etmişti. Temmuz 1807’de Rus Çarı I.Aleksandr ile I.Napoleon arasında imzalanan Tilsıt Antlaşması’yla Prusya’nın Polonya’daki egemenliği son bulmuş ve Prusya, topraklarının yarıya yakın bölümünü yitirmişti. I.Napoleon’un baskısıyla 1807 yazında başbakan Kari von Handen-berg’i görevden almak zorunda kalan III. Friedrich-Wilhelm duruma bir çözüm getirebilmek amacıyla Ekim 1807’de başbakanlığa çok geniş yetkilerle donattığı Stein’ı getirdi.

Stein görevde kaldığı 14 ay boyunca çok önemli reformlar yaptı. İlk olarak serfliğe son verdi. Ardından soylu ya da ruhban sınıflardan gelmeyenlere toprak sahibi olma, soylulara da ticaret ve sanayi alanında etkinlik gösterme hakkı veren bir yasa çıkardı. Kasım 1808’de çıkardığı bir yasayla, kentler mülk sahibi vatandaşlarca seçilen görevlilerin oluşturduğu belediyelerce yönetilme hakkını elde etti. Ayrıca hükümetin tüm kademelerinde yenilikler yaparak, yönetsel işlemleri basitleştirdi. Üyeleri toprak sahipleri tarafından yaşam boyu görev yapmak üzere seçilecek ve iktidarı kralla paylaşacak bir meclis oluşturulması doğrultusunda bir plan hazırladı. Bir yandan da, Prusya’yı Fransız boyunduruğundan kurtarmak için planlar yapıyor, bu amaçla Avusturya’nın ileride çıkacak bir savaşta Prusya’nın yanında yer almasını sağlamaya çalışıyordu. 1808’de ulusal kurtuluş için hazırlık yapılması gerektiğini savunduğu bir mektubunun Fransız makamlarının eline geçmesi, hemen görevinden alınmasına ve sürgüne gönderilmesine neden oldu.

Bir süre Avusturya’da kalan Stein, Mayıs 1812’de Rus Çarı I. Aleksandr’ın davetini kabul ederek Rusya’ya gitti ve çarın özel danışmanlığını yapmaya başladı. Bu görevi sırasında çarı I.Napoleon’a karşı savaşı sürdürmesi için ikna etmeye çalıştı. Kasım 1812’de I. Napoleon ordularının Rusya’da yenilgiye uğraması üzerine ülkesine döndü. III. Friedrich-Wilhelm’in Fransızlar’a karşı gönüllü birlikler kurulması çağrısında bulunmasının hemen ardından Şubat 1813’te Doğu Prusya’da Fransızlar’a karşı bir ayaklanma örgütledi. Mart 1813’te Rusya ile Prusya arasında ittifak kurulmasını öngören Kalisz Antlaşmasının imzalanmasında önemli rol oynadı.

1814-1815 yıllarında Rus çarının danışmalarından biri olarak Viyana Kongresi’ne katıldı. Kongrede güçlü ve merkezi bir otorite altında birleşmiş bir Alman devleti kurulması için çaba göstediyse de, Almanya’nın bölünmüş ve güçsüz bir ülke olarak kalmasını yeğleyen Avusturya Başbakanı Metternich’ in engellemeleri ve Prusya kralının bu çabasında Stein’a destek olmaması nedeniyle girişimleri başarısızlıkla sonuçlandı.

Kongreden sonra Rus çarının yanındaki görevinden ayrılan Stein 1816’da emekli olarak Westfalya Eyaleti’nde Kappenberg’e yerleşti. Yaşamının bundan sonraki yıllarında zamanını tarih çalışmalarına ayırdı. 1819’da eski Alman tarihiyle ilgili kaynakları araştırmak üzere bir dernek kurdu. Stein’ın birleşik ve güçlü bir Alman devletinin kurulması için verdiği mücadele, ölümünden sonra genç kuşakları etkilemeyi sürdürdü.

• KAYNAKLAR: G.S.Ford, Stein and the Era of Reform in Prussia 1807-1815, 1922; G.Ritter, Stein: Einepolitische Biographie, 1958.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi