Karaviyyin Camii -Fas- Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Karaviyyîn Camii küçük bir camiden başlayarak çeşitli tamir, tadilât ve genişletmeler sonucunda şimdiki şek­lini almıştır. Caminin, özellikle mihrap du­varına dikey uzanan neflerden teşekkül etmiş ibadet mekânına sahip camiler yapmanın tercih sebebi olduğu bir mu­hitte mihrap duvarına paralel yatay nef­lerden müteşekkil bir ibadet mekânının bulunması ilgi çekicidir. İslâm âleminin batısındaki büyük camiler arasında yatay nefli plana sahip tek cami Karaviyyîn Camii’dir.

Başlangıçta kare şekline yakın ve basit bir üslûpta yapılan caminin malzemesi­nin önemli bir kısmı arsasından temin edilmişti. Karaviyyîn Camii, kuzey-güney istikametinde on iki neften müteşekkil 32 m. kadar olup mevcut caminin dördüncü Karavivyin Camii’nin planı ve yedinci yatay nefleri ve bu nefleri teş­kil eden on iki kemer açıklığına tekabül eden 1248 m2′!ik (39 32) bir alanı kap­lamaktaydı. Caminin tavanından yüksek olmayan bir minare de yapılmıştı. İkisi av­lu tarafında doğu ve batı yönünde bulu­nanlarla birlikte dört adet kapısı olan bu küçük caminin eski dış duvarlarından kıb­le tarafında yer alanların izleri kemer sı­raları arasında fa rked ilmekte d ir. Daha sonra yıkılarak kemerli sütun dizileri ha­line getirilen bu kısım ilk binanın ne şekil­de tâdil edildiği hususunda da bilgi vermektedir.

IV.  (X.) yüzyılın başlarında Fatımî idare­sinde bir cuma camii olarak hizmet veren bina. Endülüs Emevîleri’nin müttefiki olan Berberî soyundan gelme Zenâte emîrlerinin bölgeyi egemenlikleri altına almalarıyla ilgiye mazhar oldu. Endülüs Emevî Halifesi İli. Abdurrahman zama­nında Fas’a hâkim olan Ahmed b. Ebû Bekir ez-Zenâtî halifeden Karaviyyîn Ca-mii’ni genişletmek için yardım ve izin is­tedi. III. Abdurrahman da Fas’a önemli miktarda para ve ustalar göndererek yar­dımda bulundu. Güney (kıble] yönü hariç cami üç tarafından genişletildi ve dört kapı ilâvesiyle 4000 m2’lik bir alana ulaş­tı. Genişletme esnasında abdest alma mahalli ilâve edilmişti. Bu sırada yapılan ve günümüze kadar korunan minare Af­rika’da ayakta kalan en eski İslâm eseri­dir. 344’te (955) inşasına başlanan mina­renin ertesi yıl bitirildiği üzerindeki kita­bede kayıtlıdır. Kare bir kaide üzerinde yükselmekte olup üst tarafı yarım küre şeklindedir, yüksekliği ise yaklaşık 26,75 metredir. Kurtuba (Cordoba) ve İşbîliye’-deki (Sevilla) minarelere benzerlik arze-den ve basit bir üslûpla yapılan minare 688’de (1289) bazı tamiratlar geçirdiyse de ilk şeklini korudu. Merînîler zamanın­da konulan kum ve güneş saatleriyle bir­likte Karaviyyîn Camii’nin minaresi Fas’ta vakitlerin belirlendiği bir yer haline geldi. Eski avlunun ilâvelerle beraber ortadan kalkmış olması sebebiyle yeni bir avlu ya­pıldı. İbadet mekânının inşasında, dış du­varlarda taş kullanılmıştır. Yuvarlak at na­lı biçiminde olan kemerler ve üzerlerin­deki süslemelerde Endülüs etkisi açıkça görülür.