Edebi Şahsiyetler

Karamanlı Nizami Kimdir, Kısaca Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri,

NİZAMÎ [Karamanlı] (15- yy)

Osmanlı Divan şairi. Nazireleri ile tanınmıştır.

Karaman Beyliği sınırları içinde Konya’da doğdu, İstanbul’a giderken yolda öldü. Yaşamı üstüne çok az bilgi vardır. Kesin olmamakla birlikte 1435-1440 arasında doğduğu sanılmaktadır, ölüm tarihi ise bilinmemektedir. Konya müderrislerinden Molla Ve-liyeddin Efendi’nin oğludur. İlköğrenimini babasından gördü. Biraz Arapça öğrendi. İyi bir eğitim ve öğrenim görmesi için babası onu genç yaşta İran’a yolladı. Hangi kente gittiği, kimlerden ders aldığı, hangi bilimleri okuduğu, orada ne süre kaldığına ilişkin bilgi yoktur. Öğrenimini bitirdikten sonra İbrahim Bey’in Karaman beyi bulunduğu sıralarda Konya’ya döndü. II. Mehmed (Fatih) 1467’de Karaman Beyliği’ni ortadan kaldırdıktan sonra, ününü ve övgüsünü duyduğu Nizamî’yi İstanbul’a çağırdı. Nizamî, padişah için hazırladığı şiirleriyle Konya’dan yola çıktıysa da, yolda, saptanamayan bir yerde öldü.

Nizamî’nin tek yapıtı küçük Divan’ıdır. Türkçe şiirlerinin yanında az sayıda Farsça gazel ve rubaileri de bulunmaktadır. On bir kasidesi vardır. Gerçek kişiliği gazellerinde belirir. Divan ve nazire mecmualarından yüz yirmi dört gazeli saptanmıştır. Yazdığı nazirelerin sayısı oldukça kabarıktır. Divan’ındaki şiirlerin üçte birine yakını naziredir. En çok Ahmedî, Şeyhî, Ahmed Paşa ve Ataî’nin şiirlerine nazire yazmıştır. Ama taklitçi olduğu söylenemez. Zaman zaman nazire yazdığı şairi geçmiştir.

Nizamî’nin şiirleri, tezkirelerde aşırı övgülerle değerlendirilmiştir. Hatta kimi yazarlar daha da ileri giderek onun gazellerini Şeyhî ve Ahmed Paşa’nmki-lerden üstün tutmuştur. Nizamî’nin şiirlerinde, yaşadığı dönem şiirinin tüm özellikleri görülür. Türkçe sözcüklere çok yer vermiştir. Konuşma dilinde yerel-liğe önem vermiş, atasözlerini kullanmaya özen göstermiştir. Düzgün, akıcı, uyumlu üslubuna karşın şiirlerinde anlam ve düşünce öğeleri eksiktir. Anlam eksikliğini cinas, tevriye gibi söz sanatlarından yararlanarak sözcük ve harf oyunlarıyla gidermeye çalışmıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): Divan, (Karamanlı Nizamî Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı, H. İpekten (yay), 1974 içinde).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi
vikipedi, ekşi