Tarih

Karamani/Karamanlı Mehmet Paşa Kimdir, Kısaca Hayatı, Hakkında Bilgi

MEHMED PAŞA [Karamani] ( ? -1481)

Osmanlı sadrazamı. Fatih Kanunnameleri’nin hazırlanmasında önemli rol oynamıştır.

Doğum tarihi bilinmiyor. Konya’da doğdu, 4 Mayıs 1481’de İstanbul’da öldü. Mevlânâ Celaleddin
Rumî soyundan Arif Çelebi’nin oğluydu. Konya’da medrese öğrenimi gördükten sonra İstanbul’a gitti. Sadrazam Mahmud Paşa’nm medresesinde müderrislik yaptı. İstanbul’un fethinden sonra divan kâtipliğini de içeren önemli görevlerde bulundu ve 1464’te nişancı, 1478’de sadrazam oldu.

Mehmed Paşa’nm en önemli uygulaması, o güne değin fermanlar, emirnameler ve fetvalarla ortaya konulmuş çok sayıda temel ilkeyi Osmanlı Devleti’ nin, devlet örgütünün işleyişine yön verecek yazılı metinler (kanunnameler) halinde düzenlemesidir. Bununla merkezi bürokrasinin hukuki-idari konumu ve siyasal güç ilişkileri ana çizgileriyle belirlenmiş, yönetim düzeninde köklü değişimlerin temeli atılmıştır. Çeşitli nedenlerle devletin denetiminden çıkarak vakıf ve özel mülk haline dönüşen topraklar tımara çevrilerek devletin gereksindiği atlı askerin (tımarlı sipahi) sağlanması kolaylaştırılmış ve hâzineye yeni gelir sağlanmıştır. Böylece, Anadolu ve Rumeli’de Osman-lı hanedanına rakip olabilecek aileler iktisadi güçlerinden yoksun bırakılarak, hanedanın sürekliliği de güvence altına alınmıştır. Ancak vakıflara ve özel mülklere ilişkin bu uygulamalar, başta Şehzade Baye-zid olmak üzere bir bölüm şeyh ve ulema arasında hoşnutsuzluk yaratmıştır.

Mehmed Paşa’nın, 3 Mayıs 1481’de Gebze yakınlarında ölen II.Mehmed’in [Fatih] ölümünü gizleyerek, Konya Valisi Şehzade Cem’in, Şehzade Baye-zid’den önce İstanbul’a gelerek tahta çıkması için aldığı önlemler, Beyazid’in yanında yer alan Anadolu Beylerbeyi Sinan Paşa’nın girişimleri karşısında etkisiz kaldı. II.Mehmed’in öldüğünü öğrenen yeniçerilerin de ayaklanmasıyla büyüyen olayları denetleyemez duruma gelen Mehmed Paşa, evinde öldürüldü.

Mehmed Paşa, yasa düzenleyiciliği yanında şair Sadrazam ve tarihçi olarak da yapıtlar vermiştir. Osmanlı olması tarihiyle ilgili Arapça yazdığı iki bölümlük yapıtının adı Tevarihü’s-Selâtinü’l-Osmaniye’dir. Birinci bölüm 1299-1451 arasındaki olayları kapsar. İkinci bölümde ise daha ayrıntılı olarak II.Mehmed [Fatih] dönemi olayları anlatılır.

•    YAPITLAR (başlıca): Tevarihü’s-Selâtinü’l-Osmaniye, Süleymaniye Kütüphanesi, Âşir Efendi Bölümü, No.234 (Osmanlı Sultanları Tarihi, İ.H.Konyalı (yay.), 1949).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi