Kapağan Kağan Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Kapağan Kağan’ın dış siyasetinin ana ilkelerini, Türkler’i Göktürk birliğine bağlamak, Göktürk ülkesinde askeri ve iktisadi gelişmeyi hızlandırmak için dış ticareti genişletmek, Çin’i baskı altında tutarak gerekli tarım ürünlerini ve araçlarını vermesini sağlamak oluşturuyordu. 693’te, Çin’e bir sefer düzenledi. Kırgız, Çin ve On-ok (Türgiş) hükümdarlarının, Göktürkler’e karşı birleşmelerini önlemek için, Kırgız ülkesi bir baskınla ele geçirildi. Kapağan Kağan’ın oğlu İnal, yeğeni Bilge ve Tonyukuk komutasındaki batı ordusu da On-oklar üzerine gönderildi. Çin ise, Göktürk saldırısını önlemek için, önemli miktarlarda tohumluk darı ve tarım araçları verdi. Kapağan Kağan 698’de büyük bir orduyla çıktığı Çin seferinden bol ganimet ve tutsakla döndü. 699’da, batı ordusu On-ok ülkesini ele geçirdi. Çin kaynaklarına göre, Doğu ve Batı Türkleri’ni yönetimi altında birleştiren Göktürk Devleti otuz boydan oluşmaktaydı. 701’de, kent devletleri biçiminde bölünmüş ve zenginliği ile ünlü Maveraünnehir üzerine düzenlenen seferden, önemli miktarlarda altın, gümüş, devenin de bulunduğu ganimet elde edildi. 704’te, Çin’le yakın ilişki içerisinde bulunan Basmıllar sindirildi. 709’da, Kırgızlar’ın komşusu olan Çikler, kağanın yeğeni Bilge tarafından Göktürkler’e bağlandı. 710’da, Göktürk yönetimine karşı düzenlenen Kırgız ayaklanması, Bilge’nin kardeşi Kültiğin komutasındaki ordularca bastırıldı. 711’de, başına buyruk davranan On-oklar üzerine ikinci bir sefer düzenlenerek, bir Göktürk olan Pars Bey, On-ok kağanlığına getirildi. 711-714 arasında, Kuteybe b. Müslim yönetimindeki Arap ordularının saldırılarına hedef olan Maveraünnehir bölgesine karşı bir askeri harekât düzenlendi. Kaynaklarda bu olay hakkında pek az bilgi verilmekle birlikte, Arap ordularının 711-712 arasında Buhara ve Semerkand’ı aldıkları belirtilmektedir.

Göktürk birliğini oluşturan Türk boyları, özellikle Türgişler ve Karluklar, Kapağan Kağan’m şiddete dayan-n yönetimine karşı birbiri ardı sıra ayaklanmaya başladılar. Bu ayaklanmalar, Türk boylarını birbirine düşürmek siyaseti güden Çin tarafından da destekleniyordu. 713’te, Türkistan’daki yurtlarından kalkarak Göktürkler’in başkenti Ötüken’e kadar ilerlemeyi başaran Karluklar ve bağlaşıkları, Kapağan Kağan, Bilge ve Kültiğin’in ortak harekâtı sonucunda dağıtıldılar. Karluklar’m bir bölümü Çin’e sığınarak, San-Yuan bölgesine yerleştiler. 714’te, önemli bir Çin yığmak merkezi olan Beşbalık kenti kuşatılarak olası bir Çin saldırısı önlendi. 715’te, önce Azlar’ın, ardından Izgiller’in başkaldırısı şiddetli bir savaş sonucu bastırıldı. Ancak, Göktürk Devleti’ni sarsan en büyük ayaklanma, devletin temelini oluşturan Dokuz-Oğuzlar tarafından başlatıldı. 715’te, Kapağan Kağan’ın açtığı sefer sonucunda yenilgiye uğrayan ve hayvanları öldürülen Dokuz-Oğuzlar, büyük kitleler halinde Çin’e sığındılar. 716’da, Oğuz boylarından Bayırkular bozguna uğratıldı. Kapağan Kağan, Bayırku seferinden dönerken, yolda pusuya düşürülerek öldürüldü.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi