Kalan Camii -Buhara- Tarihçe, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Kalan Camii. Buhara’da XII. yüzyıl başına tarihlenen Karalı ani i minaresi yanında XVI. yüzyıl başında yeniden inşa edilen cami.

Kalyan Camii olarak da anılan yapı, Öz­bekistan’ın Buhara şehrinde eski Şehristan’da Poi Kalyan meydanındadır. Cuma Camii de denilen ilk cami Batı Karahanlı Hükümdarı Arslan Han tarafından 1121 yılında yaptırılmıştır. Moğol istilâsı sıra­sında Cengiz Han şehri ve hisarı görmek üzere içeri girdiğinde caminin sultanın sarayı olup olmadığını sorması binanın görkemini anlatması bakımından dikkat çeker. Ancak Cengiz Han iç kaleyi savu­nanlara sinirlenip bütün şehri ateşe ver­miş, birkaç gün içinde şehrin büyük kıs­mı yanmıştı. Tuğladan yapılan caminin yanmaktan kurtulduğu kayıtlı ise de çok ciddi hasar gördüğü kesindir.

XIII. yüzyılın sonu ile XIV. yüzyılın baş­larında aynı yerde yeni bir caminin yapıl­dığı kazı çalışmalarıyla kanıtlanmıştır. Fa­kat bu bina çabuk harap olmuş. XVI. yüz­yılın birinci çeyreğinde bugünkü biçimiyle ve ilk binanın temel izleri üzerinde yeni­den inşa edilmiştir. Şeybânîler’den Ubey-dullah Han, Gucdüvân seferinden elde et­tiği ganimetle yapının içinin ve ön cep­hesinin süslemelerini yeniden yaptırmış­tır. Taçkapının kemerinde 920 (1514-15) olarak kayıtlı olan tarih bu düzenlemeyi gösterir.

Kalan Camii’nin minaresi, bütün Orta Asya’da Moğol istilâsı öncesinden kalabi­len birkaç yapıdan biri olması dolayısıyla da Önemlidir. Minare, bu ilk camiden gü­nümüze kadar gelen orijinal Karahanli minaresi olup Arslan Han’ın adıyla 521 (1127) tarihini veren kitabeye sahiptir. Tamamlandıktan kısa bir süre sonra üst kısmı kendiliğinden yıkılmış ve yine Ars­lan Han tarafından yaptırılmıştır.

Tuğladan 45,6 m. yükseklikte, yukarı­ya doğru daralan silindirik gövdeli muaz­zam bir kule görünümündeki minarenin taban çapı 9 m. kadardır. Yukarıya doğru hafifçe daralan minare gövdesi on üç ku­şak halinde kabartmalarla süslüdür. Tuğ­la örgüsünün güzel örnekleriyle süslü ku­şaklar silmelerle birbirinden ayrılır. İnci sıralan, sepet örgüleri, geometrik hatlar, baklavalar, yıldızlarla bezenmiş olan mi­narede şerefenin altındaki sırlı tuğla ile meydana gelen süsleme bilinen en erken örneklerdendir. Büyük bir kemerle bu­günkü camiye bağlanan minarenin üst kısmında mukarnaslı bir şerefe vardır. Sivri kemerli on altı açıklığa sahip şerefe üstte dışa taşkın mukarnas bezeme ile taçlandırılmıştır. En tepede külah ben­zeri konik bir tepelik bulunur.