Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar

KAHRAMANA TAPMA

 

KAHRAMANA TAPMA

 

İlkçağ inanışlarına
göre, kahramana tap­ma, toplumda bazı kişilerin yüceltilmesi ve onlara bazı
ilahi özelliklerin atfedilme­si halidir. Özellikle Yunan toplumunda görülen bu
inanışa göre, bazı üstün yete­nek veya kuvvetteki insanlara
“insan-üs-tü” vasıflar atfedilmektedir. Tabiî ki, bu tür bir
değerlendirme o kişilere karşı say­gı ve sevgiden kaynaklanmaktadır. Yu­nanlılar
gibi çok tanrılı bîr toplumda, belirli Özellikleri olan insanlara tanrısal özel­liklerin
verilmesi pek yadırganacak bir du­rum olmamaktadır. Bu tür insanlara kar­şı
gösterilen bağlılık ve saygının bir tür ta­pınma haline geldiği de ifade
edilmekte­dir. Prometheus, Herakleus, Atlas ve ben­zeri kahramanlar bu duruma
örnek göste­rilmiştir.

Günümüzde de bazı
düşünce ve sanat adamlarının toplum içerisinde garip bir aşk ve bağlılıkla
taraftar toplaması, geç­mişte görülen kahramana tapınma olayı­nı hatırlatıyor.
Kişinin bu insanların orta­ya koyduğu söz veya müzik ile kendinden geçmesi ve
onlara büyük bağlılık örnekle­ri göstermesi, aslında bir boşluğun doldu­rulması
ile açıklanabilir. Bu boşluk, insa­nın bir ilaha ibadet etme zevkinden mah­rum
bulunmasının bir başka türlü ortaya çıkması olarak da ifade edilebilir. Özellik­le,
bu tür hayranlıkların çok uzun süreli ol­maması, zaman içerisinde kişilerin bu
hayranlıklarının sona ermesi gibi husus­lar, bu bağlılığın köklü olmadığını
göster­mektedir.

Yine yakın zamanlara
kadar gelen ideo­lojik hareketlerin kahramanları propagan­da araçlarıyla
kitlelere, yarı-tanrı şeklin­de empoze edilmiştir. Hitler, Mussolini, Marks,
Mao, Abdünnasır, bunlara örnek olarak verilebilir. Özellikle kitleleri belli
bir doktrin etrafında toplamaya çabala­yan bu tip tutumlar, bir bakıma toplumla­rı
asıl değerlerinden uzaklaştırmaktadır. Görülüyor ki, dün din adına veya dini
bir kimlikle ortaya çıkarılan bazı üstün yete­nekli insanlar; bugün de bazı
siyasal, aske­ri liderler ve ideologlar, fikir ve sİstemle-rinyerleştirilmesi
düşüncesiyle kutsal la şt ı-rılmaktadır. Her iki halde de kişiler, İlahi bazı
özelliklere büründürülmektedir. İs­lam inanç ve dünya görüşü, bu tür kişileri

kutsallaştırma
anlayışına putperestliğe or­tam hazırlayabileceği için şiddetle karşı çı­kar.

Sami ŞENER Bk.
Atavizm, Kültür.