Tarihi Eserler

Kaçanikli Mehmed Paşa Külliyesi Tarihçesi, Mimari, Hakkında Bilgi

Kaçanikli Mehmed Paşa Külliyesi. Makedonya’nın başşehri Üsküp’te XVII. yüzyılın başlarına ait külliye.

Üsküp’ün kuzeydoğu kesimindeki Kâtib Şahin mahallesinde yaptırılan külliyeyi oluşturan cami, türbe, mektep, kütüpha­ne ve zaviyeden hiçbiri günümüze ulaş­mamıştır. Külliye, büyük bir ihtimalle Ye­men fâtihi Koca Sinan Paşa’nın oğlu ol­duğu düşünülen Kaçanikli Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Külliyeye ait vakfiyede “emîrü’l-ümerâ” olarak zikre­dilmesinden onun sancak beyi de olduğu anlaşılmaktadır. Rumeli beylerbeyiliği dışında birçok yerde valilik yaptığı ve baş­ka görevlerde bulunduğu kaydedilmekte­dir. Mehmed Paşa 1041 (1631) yılında ve­fat etmiştir.

Kaçanikli Mehmed Paşa, Üsküp’te bina ettirdiği bu külliye için bir vakıf kurarak birçok şehir, kasaba ve köyde arazi, dük­kân, değirmen gibi mülkler vakfetmiştir. Şaban 1017’de (Kasım 1608) düzenlenen vakfiye Makedonya Millî Tarih Enstitüsü tarafından. Hasan Kalesi ve Mehmed Mehmedovski’nin hazırladığı Tri Vakuî-nami no Kaçanikli Mehmed-Pasa ad­lı çalışma içinde neşredilmiştir. Kül­liyenin merkezi konumundaki cami ile türbenin kroki mahiyetindeki planları, çizimleri ve fotoğrafları Üsküp Şehir Müzesi’nde korunmaktadır.

Cami. 1010 (1601) yılından sonra orta­dan kalkmış bulunan Kâtib Şahin Camii’-nin yerinde inşa edilmiştir. Vakfiyeden an­laşıldığına göre eski caminin imamı ve iki müezzininden biri bu camide görev al­mıştır. Vakfi­yede caminin inşa kitabesine de yer veril­miştir. Bugün Üsküp’teki Kurşunlu Han’­da muhafaza edilen kitabe iki satır halin­de yazılmıştır: “Sâhibü’l-cum’a Mehmed Ağa kim / Hayr edip bu camii kıldı bina Göricek hatif dedi târihini  Mecma-ı ma-kamıra’nâ dil -küşâ.[sene 1010] Cami­nin mimarı hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Komünist yönetim sırasında belediye yetkilileri tarafından uygulanan imar planı çerçevesinde 1955’te cami av­lusundaki türbeyle birlikte yıktırılarak ta­mamen ortadan kaldırılmıştır.

Mevcut bilgi ve belgelere göre cami kareye yakın dikdörtgen planlı bir harim, bunun kuzeyinde ahşap direklerle taşman son cemaat yeri ve batı cephesine bitişik minareden oluşmaktaydı. Caminin kaba­ca yontulmuş taş ve tuğlayla inşa edildi­ği belirlenmektedir. Cephelerin alt sevi­yesinde ikişer pencere mevcut olup gü­ney duvarı ortasında yarım daire şeklin­de mihrap nişinin bulunduğu anlaşılmak­tadır. Harimin boyutları dikkate alınırsa üzerinin kubbe ile örtülü olması kuvvetle muhtemeldir. Ahşap son cemaat yeri ol­dukça geniş tutulmuştur. Doğu batı yö­nüne doğru iki sıra halinde,atılmış on iki ve doğu ile batı tarafında kuzey-güney yönünde sıralanmış üçerden altı ahşap direğe binen sundurma şeklindeki bir çatıyla örtülüdür. Kare kesitli direklerin birbirine konsollarla bağlanmış olduğu anlaşılmaktadır. Harimin kuzeybatı köşe­sine dıştan bitişik minare çokgen kaideli olup yukarıya doğru gittikçe daralan priz-matik bir pabuca sahiptir. Çokgen olan gövdenin başlangıcında ve bitiminde ka­val silme yer almaktadır. Korkuluğu ajur tekniğinde yapılmış geometrik kompo­zisyonla bezeli şerefenin alt tarafı üç sıra mukarnasla dolgulanmıştır. Gövdeye gö­re daha dar olan peteğin üst kısmında kü­çük delikler mevcuttur. Minareye kaide­nin kuzeye bakan cephesi üzerindeki bir kapı vasıtasıyla geçilmektedir.

Türbe